Sáng 10/5 tại Bắc Ninh, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) phối hợp với UBND tỉnh Bắc Ninh tổ chức Hội nghị triển khai Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW (Nghị quyết 57) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia lĩnh vực NN&MT. Hội nghị do Bộ trưởng Bộ NN&MT Đỗ Đức Duy; Bí thư Tỉnh uỷ tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Anh Tuấn; Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn; Thứ trưởng Bộ NN&MT Phùng Đức Tiến; Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ NN&MT) Nguyễn Văn Long điều hành.

Toàn văn bài phát biểu của Bộ trưởng Đỗ Đức Duy tại Hội nghị triển khai Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh rằng Nghị quyết 57 do Bộ Chính trị ban hành ngày 22/12/2024 đã xác định rõ: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố quyết định sự phát triển của các quốc gia; là điều kiện tiên quyết, là thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển nhanh, bền vững và trở thành quốc gia phát triển, giàu mạnh, hùng cường trong Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc”.

Đây là một định hướng chiến lược quan trọng, thể hiện vai trò then chốt của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như nền tảng cho quá trình phát triển đất nước. Trong bối cảnh đó, hai lĩnh vực Nông nghiệp và Môi trường - vốn đang chịu nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu (BĐKH), suy giảm tài nguyên và ô nhiễm - cần được chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình truyền thống sang mô hình đa giá trị, tuần hoàn, xanh và số hóa. 

Theo Bộ trưởng, mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống với lao động thủ công, chi phí cao và giá trị gia tăng thấp đã không còn phù hợp. Trong khi đó, các xu hướng như nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp đa giá trị, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số ngày càng trở nên cấp thiết.  

Thời gian qua, ngành NN&MT đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong ứng dụng KHCN và chuyển đổi số, từ mô hình nông nghiệp công nghệ cao, chăn nuôi thông minh, đến giám sát môi trường tự động, số hóa dữ liệu đất đai, rừng và khí tượng. Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu “đột phá phát triển” theo tinh thần Nghị quyết 57, toàn Ngành vẫn còn nhiều việc phải làm, cả về thể chế, nhân lực, nguồn lực và phương thức tổ chức thực hiện.  

Tại hội nghị, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đã đề nghị ngành NN&MT tập trung vào 5 trụ cột chiến lược. Đây là những trụ cột phản ánh sự gắn kết giữa đổi mới thể chế, ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyển đổi mô hình phát triển toàn diện. Theo đó, Ngành cần tập trung vào các nội dung trọng tâm sau: 

Thứ nhất, cần hoàn thiện thể chế, chính sách và cải cách thủ tục hành chính để tháo gỡ những điểm nghẽn hiện hữu, đồng thời khơi thông dòng chảy đổi mới trong cả khu vực công và tư. Việc huy động hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước cho KHCN sẽ giữ vai trò then chốt. 

Thứ hai, phải xác định và tập trung đầu tư cho những lĩnh vực KHCN có tiềm năng lớn như công nghệ sinh học, công nghệ gen… nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường và tạo giá trị gia tăng cho ngành NN&MT.  

Thứ ba, sắp xếp lại hệ thống tổ chức KHCN công lập theo hướng tinh gọn, hiệu quả, có sức cạnh tranh và lan tỏa tri thức ra thị trường. Cùng với đó, việc giao nhiệm vụ khoa học cần chuyển sang cơ chế đặt hàng, đấu thầu công khai, minh bạch, gắn chặt với nhu cầu thực tiễn và hướng tới thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu.  

Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực KHCN và chuyển đổi số, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu và ứng dụng. Đặc biệt, cần có cơ chế thu hút các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, nhất là từ khu vực tư nhân, tham gia vào các nhiệm vụ chiến lược của Ngành.

Thứ năm, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện - từ hoạch định chính sách, điều hành đến các khâu sản xuất, tiêu thụ - để dữ liệu số, công nghệ số và kinh tế số thực sự trở thành lợi thế cạnh tranh trong giai đoạn phát triển mới.  

Bộ trưởng kỳ vọng, hội nghị sẽ là bước khởi đầu tích cực, giúp cụ thể hóa và đưa các định hướng lớn trong Nghị quyết 57 vào thực tiễn ngành NN&MT. Với sự đồng hành của các địa phương, doanh nghiệp, giới khoa học và truyền thông, cùng quyết tâm hành động mạnh mẽ, toàn Ngành hoàn toàn có thể bứt phá, tạo ra các động lực tăng trưởng mới trong kỷ nguyên số.  

Là địa phương tổ chức hội nghị, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn cho biết, hội nghị là dịp quan trọng để tỉnh Bắc Ninh tiếp cận các ý tưởng, kinh nghiệm thực tiễn từ các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và các địa phương. Những đóng góp này sẽ giúp Bắc Ninh cụ thể hóa các Nghị quyết như Nghị quyết 57, Nghị quyết 193, Nghị quyết 71 thành các chương trình, đề án, mô hình thiết thực và hiệu quả tại địa phương.

Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn nhấn mạnh, tỉnh sẽ tạo điều kiện thuận lợi nhất để các sáng kiến, kết quả nghiên cứu và giải pháp đột phá trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được ứng dụng vào thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng sống của người dân.

Trong bối cảnh ngành NN&MT đứng trước yêu cầu chuyển đổi mạnh mẽ để thích ứng với xu thế phát triển bền vững, bảo đảm an ninh lương thực, ứng phó với BĐKH và hội nhập quốc tế, việc phát triển KHCN và chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. Đây là động lực then chốt để nâng cao năng suất, hiệu quả sản xuất và bảo vệ tài nguyên, môi trường.

Chủ tịch Vương Quốc Tuấn cho biết, hiện nay, tỉnh Bắc Ninh đang tập trung chuyển đổi mô hình sản xuất từ truyền thống sang nông nghiệp công nghệ cao, thông minh và bền vững. Tỉnh hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân tiếp cận các công nghệ hiện đại như cảm biến giám sát độ ẩm, hệ thống tưới tự động, trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích sâu bệnh, sử dụng dữ liệu vệ tinh, bản đồ số để dự báo sản lượng cây trồng, và truy xuất nguồn gốc sản phẩm qua mã QR.

Song song đó, tỉnh khuyến khích mô hình hợp tác công - tư trong nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, nhất là trong việc lai tạo giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng cao, phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của tỉnh.

Về môi trường, Bắc Ninh đang xây dựng nền tảng dữ liệu số tổng hợp về môi trường và đất đai nhằm phục vụ quy hoạch, kiểm soát ô nhiễm và quản lý BĐKH. Các cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên, môi trường đang chuyển đổi mô hình hoạt động theo hướng số hóa, công khai, minh bạch, tăng hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp. Tỉnh cũng đã hoàn thành xử lý ô nhiễm nghiêm trọng tại nhiều làng nghề truyền thống và khu vực trọng điểm. 

Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định cam kết hỗ trợ tối đa cho các hoạt động đổi mới, sáng tạo, nhằm nâng cao năng lực nội sinh, sức cạnh tranh, đưa nông nghiệp Bắc Ninh phát triển hiện đại, bền vững và thân thiện với môi trường.

Phát biểu tổng kết phiên làm việc buổi sáng, Thứ trưởng Bộ NN&MT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, hội nghị lần này đã tạo ra một chuyển biến rõ nét trong nhận thức xã hội về vai trò then chốt của KHCN và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực NN&MT. 

Đặc biệt, với 1.114 đại biểu tham dự trực tiếp tại Bắc Ninh cùng gần 10.000 lượt theo dõi trực tuyến, hội nghị cho thấy sức hút lớn và sự quan tâm sâu rộng từ các cấp, ngành và cộng đồng đối với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững dựa trên nền tảng KHCN. 

Thứ trưởng đánh giá cao các báo cáo trình bày nhờ tập trung vào nội dung trọng tâm, phương pháp thể hiện rõ ràng và đặc biệt nhấn mạnh đến các công nghệ mới đang được ứng dụng trong thực tiễn sản xuất. Qua đó, vai trò của KHCN trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị nông sản được thể hiện rõ rệt. Đồng thời khẳng định, chính nhờ sự đóng góp đó, Việt Nam tiếp tục giữ vững vị thế là một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới. 

TS. Phan Xuân Dũng - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - phát biểu tại hội nghị đã khẳng định Nghị quyết 57 phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu. Nghị quyết đã đặt KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển đất nước. 

TS. Dũng nhấn mạnh, không có tổ chức hay quốc gia nào có thể duy trì vị thế bền vững nếu không sở hữu nền KHCN hiện đại. Nghị quyết 57 là một bước đột phá trong tầm nhìn khi xác định đây là cuộc cách mạng, trong đó Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt và nhà khoa học là lực lượng chủ lực. Đặc biệt, việc từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm” sẽ mở ra cơ hội phát triển cho nhiều mô hình đổi mới sáng tạo hiệu quả. Mục tiêu đưa Việt Nam vào top 50 quốc gia có năng lực cạnh tranh KHCN hàng đầu là hoàn toàn khả thi nếu chúng ta tận dụng tốt các cơ hội hiện có. 

Chủ tịch Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cũng nhấn mạnh vai trò nền tảng của ngành NN&MT. Từ một quốc gia thiếu thốn lương thực, Việt Nam đã vươn lên thành một trong 15 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, đóng góp vào an ninh lương thực toàn cầu. Mặc dù tỷ trọng nông nghiệp trong GDP giảm, ngành vẫn đóng vai trò trụ cột trong việc đảm bảo an sinh xã hội, cung cấp việc làm và ổn định đời sống cho hàng triệu người dân. 

Trong lĩnh vực môi trường, Việt Nam luôn kiên định quan điểm không đánh đổi môi trường để lấy tăng trưởng kinh tế. Do đó, chuyển hướng mạnh mẽ sang kinh tế tuần hoàn và coi chất thải như tài nguyên là một trong những định hướng quan trọng sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ khi Nghị quyết 57 được thực thi hiệu quả. 

Với 3,7 triệu hội viên, trong đó có hơn 2,2 triệu trí thức và 574 tổ chức KHCN trên cả nước, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã xây dựng phong trào nghiên cứu mạnh mẽ, thu hút đông đảo lực lượng trong các lĩnh vực then chốt như NN&MT. Đặc biệt, sự gia tăng số lượng doanh nhân kiêm nhà khoa học đóng góp vào việc tạo dựng thương hiệu doanh nghiệp và thúc đẩy sự phát triển quốc gia cũng là điểm nhấn quan trọng. Ngoài nguồn vốn từ Nhà nước, Liên hiệp đã huy động được nguồn lực xã hội hóa lớn gấp nhiều lần. 

TS. Phan Xuân Dũng kiến nghị các bộ, ngành cần tăng cường đặt hàng nghiên cứu và sử dụng hiệu quả kết quả khoa học, đặc biệt trong các lĩnh vực thực tiễn như xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường. Cùng với đó, cần đẩy mạnh công tác truyền thông phổ biến tri thức đến người dân ở các vùng sâu, vùng xa và tôn vinh đội ngũ trí thức để tạo thêm động lực phát triển trong kỷ nguyên mới. 

Phát biểu tại Hội nghị, TS. Nguyễn Văn Long - Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ NN&MT) - nhấn mạnh vai trò then chốt của KHCN trong phát triển bền vững ngành, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Tuy nhiên, theo TS. Long, việc phát huy hiệu quả tiềm năng KHCN vẫn đang gặp nhiều rào cản - từ thể chế, cơ chế tài chính, tổ chức đến tư duy điều hành. 

Vụ trưởng Vụ KH&CN cho biết, một trong những điểm nghẽn lớn là sự chậm trễ trong đổi mới thể chế, thiếu cơ chế trọng dụng nhân tài. Dù sở hữu hơn 11.400 nhà khoa học và 21 tổ chức nghiên cứu, hiệu quả khai thác tiềm năng vẫn còn thấp do thiếu chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo. Bộ NN&MT đã kiến nghị sửa đổi Luật Khoa học và Công nghệ để tháo gỡ khó khăn này. 

Cùng với đó, phân bổ nguồn lực còn bất hợp lý. Mặc dù ngân sách dành cho KHCN có thể lên đến 2% tổng chi ở địa phương, nhưng thiếu nhân lực triển khai. Ở trung ương, kinh phí nghiên cứu còn hạn chế. Chỉ 46% kinh phí cho KHCN được sử dụng cho nghiên cứu, phần còn lại chi cho bộ máy hành chính. 

Thủ tục hành chính phức tạp và đầu tư dàn trải làm giảm hiệu quả nghiên cứu. Nhiều phòng thí nghiệm thiếu kinh phí duy trì và thiết bị không được vận hành hiệu quả. Thêm vào đó, việc thiếu cơ chế tự chủ trong các tổ chức KHCN đã kìm hãm khả năng sáng tạo và phát triển. 

Do đó, TS. Nguyễn Văn Long khẳng định, Bộ NN&MT đã xác định ba trụ cột chiến lược để cải thiện tình hình, đó là: Thể chế hóa cơ chế đặc thù; Tháo gỡ vướng mắc về tài chính và tổ chức; Phát huy nội lực và thu hút nguồn lực ngoài ngân sách. 

Trong khuôn khổ Hội nghị, Bộ NN&MT đã tiến hành ký kết văn bản hợp tác phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cùng Tổng hội Xây dựng Việt Nam.

TS. Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ KH&CN, đã ký kết các văn bản hợp tác với những doanh nghiệp và hiệp hội hàng đầu như: Tập đoàn Dabaco, Tập đoàn Masan, Trường Đại học VinUni (thuộc Tập đoàn Vingroup), Công ty Cổ phần Nông nghiệp BAF Việt Nam, Công ty Cổ phần Tập đoàn PAN, Công ty Cổ phần Thành Thành Công - Biên Hòa, và Công ty BSB NANOTECH.

Lễ ký kết các chương trình phối hợp là một điểm nhấn quan trọng tại Hội nghị. Những thỏa thuận này nhằm đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển và ứng dụng KHCN, đóng góp vào việc nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng cho ngành, đồng thời cải thiện hiệu quả quản lý và bảo vệ môi trường trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia.

Lễ ký kết không chỉ là bước khởi đầu quan trọng trong việc hình thành mạng lưới phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức khoa học và các hiệp hội chuyên ngành, mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững cho ngành NN&MT Việt Nam. Các cam kết hợp tác sẽ thúc đẩy chia sẻ nguồn lực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp, phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường và triển khai giải pháp chuyển đổi số trong quản trị và chuỗi giá trị.

Trong phiên họp buổi chiều, phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là con đường tất yếu để NN&MT Việt Nam phát triển nhanh, hiện đại và bền vững. Những thành công bắt đầu từ thực tiễn, từ các mô hình nhỏ nhưng thiết thực, nếu được hỗ trợ kịp thời bằng chính sách và khoa học cơ bản, sẽ tạo sức bật lớn và lan tỏa mạnh mẽ.

Bộ cam kết hoàn thiện thể chế, cải thiện cơ chế tài chính, nâng cấp hạ tầng dữ liệu, tổ chức lại hệ thống nghiên cứu và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Thành công của chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, mà là cơ hội phát triển chung của toàn ngành, từ doanh nghiệp, nhà khoa học đến người dân.

Bộ trưởng cũng khẳng định, việc thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 57 không thể dừng lại ở những cam kết trên giấy tờ, mà cần hành động cụ thể, đồng bộ và quyết liệt. Việc kết nối hệ thống dữ liệu giữa NN&MT sẽ tạo nền tảng quản lý thông minh và dự báo hiệu quả hơn trước những biến động khí hậu và thị trường. Đồng thời, đổi mới trong cơ chế đầu tư, đặt hàng nghiên cứu theo nhu cầu thực tiễn sẽ giúp tránh lãng phí nguồn lực và thúc đẩy những sáng kiến thiết thực, tạo ra giá trị gia tăng cao cho Ngành. Đây chính là bước đi chiến lược để đưa ngành NN&MT Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.