Viện đã khẳng định được vị thế là một đơn vị nghiên cứu đầu ngành, trung tâm khoa học có uy tín, là đầu mối quốc gia của chương trình thuỷ văn quốc tế (IHP) và mạng lưới quan trắc lắng đọng axit khu vực Châu Á (EANET). Những đóng góp của Viện trong nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế đã góp phần quan trọng phục vụ công tác quản lý nhà nước của Bộ trong phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu ở Việt Nam, ví dụ như: Hệ thống dự báo cảnh báo KTTV: mưa lớn, lũ, lũ quét, sóng biển, ô nhiễm không khí; kịch bản biến đổi khí hậu; thông báo khí hậu quốc gia; đánh giá tác động kinh tế-xã hội của các biện pháp giảm nhẹ BĐKH; góp phần xây dựng Quy định mực nước ứng với các cấp báo động lũ và xây dựng Quy trình vận hành liên hồ chứa các lưu vực sông; các hướng dẫn lồng ghép biến đổi khí hậu, xây dựng các tiêu chuẩn quy chuẩn về KTTV.

Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến những biến động mạnh mẽ,  thách thức do BĐKH đang thực sự diễn ra với những kỷ lục về nhiệt độ liên tục bị phá vỡ (nhiệt độ trung bình toàn cầu đến cuối tháng 4 năm 2025 đã tăng 1,58°C so với mức tiền công nghiệp, vượt ngưỡng 1,5°C theo Thỏa thuận Paris) và sự gia tăng khốc liệt của các hiện tượng thời tiết cực đoan. Ngay ở Việt Nam, siêu bão Yagi năm 2024 gây thiệt hại kinh tế lớn nhất từ trước đến nay, hay cơn bão số 3 (WIPHA) vừa qua cũng đã để lại những mất mát nặng nề. Đó cũng là hệ quả của những hoạt động của con người và khai thác tài nguyên quá mức, dẫn đến sự mất cân bằng của hệ thống khí hậu. Rõ ràng vẫn còn những khoảng trống trong hiểu biết về mức độ rủi ro và mong manh trước thiên tai, tiềm ẩn nguy cơ đẩy lùi phát triển kinh tế, xã hội, những thành quả mà tốn rất nhiều công sức của toàn Đảng, toàn dân để xây dựng.

Với tinh thần Nghị Quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, đất nước ta đang chứng kiến những thay đổi mạnh mẽ trong tư duy và hành động về khoa học công nghệ, làm động lực để kinh tế tăng trưởng 8% trong năm nay và tiến tới 2 con số trong những năm tiếp theo. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã thể hiện rõ quá trình phát triển khoa học, công nghệ, cần có tiếp cận mở, khai phá và vận dụng sáng tạo; Người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính; nhà khoa học là nhân tố then chốt; Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Rõ ràng, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành yếu tố quyết định năng lực nắm bắt, dự báo, và ứng phó với biến động nhanh hiện nay. Phát triển khoa học và công nghệ phục vụ dự báo sớm, cảnh báo kịp thời thiên tai, ứng phó với BĐKH và bảo vệ môi trường không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là nhiệm vụ chính trị quan trọng, lâu dài của ngành và của Viện KH KTTV&BĐKH. Việc lồng ghép các mục tiêu chiến lược quốc gia vào chương trình nghị quyết và hành động của các cấp uỷ Đảng là biểu hiện của sự chủ động, tích cực, sáng tạo và trách nhiệm trước Đảng, trước Nhân dân. Quán triệt các định hướng và nội dung của NQ57, để có thể thực hiện các kế hoạch của Ban Thường vụ Đảng Bộ và lãnh đạo Bộ trong thời gian tới, Đảng bộ Viện xác định, để nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học và phát huy vai trò tiên phong, ba giá trị trụ cột cốt lõi “Đoàn kết - Kỷ cương - Đổi mới sáng tạo” cần được đặt lên hàng đầu và đồng hành, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển có chiều sâu và lâu dài: 

1) Đoàn kết: Tạo sự gắn kết. giữa các nhà khoa học, các đơn vị nghiên cứu và các ngành liên quan, thúc đẩy hợp tác, chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả nghiên cứu. Thực hiện kết luận số 147 ngày 30/5/2025 của Ban Thường vụ ĐU Bộ, Viện KH KTTV và BĐKH sẽ hợp nhất với Viện Khoa học Môi trường, Biển và hải đảo, tinh thần đoàn kết sẽ đảm bảo Viện mới sẽ nhanh chóng ổn định, kế thừa để phát triển. 

2) Kỷ cương: Đảm bảo tính nghiêm túc, minh bạch và khoa học trong quá trình nghiên cứu, từ việc xây dựng nội dung đến công bố kết quả và chuyển giao, góp phần nâng cao uy tín và chất lượng công trình.

3) Đổi mới sáng tạo: Đổi mới cả về công nghệ và tư duy sáng tạo, đẩy mạnh áp dụng công nghệ mới, phương pháp nghiên cứu tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, mô hình khí hậu hiện đại để giải quyết các vấn đề phức tạp về khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu.

Trong nhiệm kỳ tới với sự quan tâm của lãnh đạo Bộ NN&MT, sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của đồng chí Bí thư và Ban Thường vụ Đảng Bộ, sự hỗ trợ, đồng hành của các đơn vị quản lý của Bộ, Đảng bộ Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu sẽ nâng cao năng lực nghiên cứu, phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn về dự báo, cảnh báo KTTV, tham mưu hiệu quả phòng chống thiên tai, khai thác nguồn nước và ứng phó với biến đổi khí hậu, và để đạt được điều đó các nhiệm vụ trọng tâm được đặt ra là: 

Thứ nhất, nâng cao vai trò ứng dụng khoa học và công nghệ nhằm tham mưu trong hoàn thiện chính sách, pháp luật về KTTV, phòng chống thiên tai, môi trường và biến đổi khí hậu.

Thứ hai, đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong nghiên cứu, ứng dụng vào dự báo KTTV, phòng chống thiên tai, khai thác hiệu quả nguồn nước, môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; tập trung xây dựng và triển khai thực hiện Chiến lược phát triển dịch vụ KTTV & BĐKH gắn với chuyển đổi số và tự chủ tài chính đến năm 2030. Dịch vụ KTTV & BĐKH là đích đến của KHCN và tạo nguồn thu hợp pháp, bền vững cho Viện. 

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng kết quả nghiên cứu KHCN để tham mưu triển khai các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu ở các khu vực dễ bị tổn thương, chịu nhiều tác động của các thiên tai KTTV và biến đổi khí hậu. Đặc biệt nâng tầm sử dụng Kịch bản biến đổi khí hậu vào các ngành, lĩnh vực và địa phương.

Thứ tư, đặc biệt quan tâm đến công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trẻ, nhân lực chất lượng cao, là nguồn lực quan trọng cho việc phát triển Viện và của ngành, góp phần vào việc hoàn thành các nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ chuyên môn.

Năm là, tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế, qua đó nâng cao vị thế trong nghiên cứu và hiệu quả triển khai ứng dụng vào thực tiễn.

Tham luận của Đảng bộ Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu