Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị tập huấn toàn quốc về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai.

Tại các điểm cầu, bên cạnh sự tham dự của cán bộ chuyên môn, hội nghị còn có sự hiện diện của nhiều lãnh đạo địa phương cùng sự có mặt của các đồng chí lãnh đạo thể hiện rõ tầm quan trọng của công tác quản lý đất đai, cũng như tinh thần đồng hành giữa Trung ương và địa phương.

Sự cần thiết của việc “cán bộ hiểu luật, thạo việc”

Ở bất kỳ lĩnh vực quản lý nào, con người luôn là yếu tố trung tâm quyết định hiệu quả thực thi. Đối với quản lý đất đai - một lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp và liên quan trực tiếp đến quyền lợi của hàng triệu hộ dân, vai trò của đội ngũ cán bộ lại càng trở nên quan trọng. Luật pháp, chính sách dù có đầy đủ và tiên tiến đến đâu, nếu thiếu những người thực hiện am hiểu và thành thạo, thì mọi quy định vẫn chỉ dừng lại trên giấy.

Hiểu luật nghĩa là nắm chắc nội dung các văn bản pháp lý từ Luật Đất đai, các nghị định, thông tư hướng dẫn, cho tới những quy định cụ thể của từng địa phương. Trong bối cảnh pháp luật về đất đai thường xuyên được điều chỉnh, cập nhật, việc “hiểu luật” không chỉ dừng lại ở kiến thức đã học, mà còn đòi hỏi khả năng cập nhật nhanh, hiểu đúng tinh thần của từng điều khoản và áp dụng linh hoạt vào tình huống cụ thể.

Thạo việc lại là một khía cạnh khác - đó là kỹ năng thực hành, khả năng vận dụng luật vào xử lý công việc thực tế: từ việc tiếp nhận hồ sơ, hướng dẫn người dân, phối hợp liên ngành, cho tới giải quyết tranh chấp, khiếu nại. Nhiều khi, “thạo việc” còn đòi hỏi sự khéo léo trong ứng xử, biết giải thích để người dân hiểu và đồng thuận, giảm thiểu khiếu kiện, tiết kiệm thời gian và chi phí cho cả hai phía.

Trong những năm gần đây, công tác quản lý đất đai tại cơ sở đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng cũng không ít trường hợp vướng mắc bắt nguồn từ sự thiếu thống nhất trong cách hiểu và áp dụng quy định. Chỉ cần một cán bộ không nắm chắc luật, áp dụng sai quy trình, hậu quả có thể là kéo dài thời gian giải quyết hồ sơ, gây bức xúc cho người dân, thậm chí phát sinh tranh chấp pháp lý phức tạp. Những vụ việc này không chỉ ảnh hưởng tới uy tín của chính quyền địa phương, mà còn làm chậm tiến độ các dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Ngược lại, những nơi có đội ngũ cán bộ vừa am hiểu luật, vừa thành thạo nghiệp vụ, công tác quản lý đất đai thường diễn ra trôi chảy, minh bạch và hiệu quả. Chẳng hạn, một số xã ở tỉnh Quảng Ninh đã chủ động rà soát, cập nhật kịp thời các quy định mới về chuyển mục đích sử dụng đất, nhờ đó giảm đáng kể thời gian xử lý hồ sơ, đồng thời giải đáp ngay tại chỗ các thắc mắc của người dân mà không cần chuyển lên cấp trên. Hay như ở Nghệ An, việc thành lập các tổ công tác liên ngành, gồm cán bộ địa chính, tư pháp và tài chính, đã giúp xử lý nhanh các trường hợp thu hồi đất, bồi thường, tái định cư, đảm bảo đúng quy định và được người dân đồng thuận.

Theo Thứ trưởng Lê Minh Ngân, lĩnh vực quản lý đất đai là lĩnh vực then chốt, có vai trò quyết định đối với phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và đời sống nhân dân. Trong bối cảnh phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền cho các địa phương thì vấn đề tổ chức thực hiện, thống nhất nhận thức, nhất là ở cấp xã đang trong bối cảnh cán bộ thiếu, chưa có kinh nghiệm khi thực hiện các nhiệm vụ đã được phân cấp.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân nhiều lần nhấn mạnh rằng, “cán bộ hiểu luật, thạo việc” không chỉ là vấn đề chuyên môn, mà còn là yếu tố then chốt để tạo dựng niềm tin của nhân dân. Khi người dân tin tưởng vào năng lực và sự công tâm của cán bộ, họ sẽ hợp tác hơn, giảm khiếu kiện, và các dự án, chính sách sẽ được triển khai thuận lợi.

Hơn thế nữa, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, “hiểu luật, thạo việc” còn đồng nghĩa với biết ứng dụng công nghệ vào quản lý. Từ việc sử dụng phần mềm quản lý hồ sơ, khai thác cơ sở dữ liệu đất đai, tới tiếp nhận và xử lý thông tin trực tuyến, tất cả đòi hỏi cán bộ vừa nắm chắc quy định, vừa thành thạo kỹ năng công nghệ mới có thể đáp ứng yêu cầu của thời kỳ số hóa.

Chính vì vậy, việc đào tạo, bồi dưỡng để mỗi cán bộ “hiểu luật, thạo việc” không chỉ là nhiệm vụ trước mắt, mà là chiến lược lâu dài để xây dựng một nền quản lý đất đai minh bạch, hiệu quả, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo thành công.

Năm nhóm thủ tục trọng tâm - Nền tảng của quản lý đất đai

Hội nghị tập trung vào 5 nhóm thủ tục then chốt.

Thứ nhất, đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất - thủ tục ảnh hưởng trực tiếp tới quyền lợi hợp pháp của người dân. Một tờ giấy chứng nhận được cấp đúng và đủ không chỉ bảo đảm quyền sử dụng hợp pháp, mà còn mở ra cơ hội vay vốn, chuyển nhượng hay đầu tư.

Thứ hai, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất - công cụ điều tiết sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế. Nếu thực hiện minh bạch, đúng luật, đây sẽ là đòn bẩy thu hút đầu tư, nhưng nếu làm sai quy trình, hệ quả có thể kéo dài nhiều năm.

Thứ ba, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư - lĩnh vực luôn tiềm ẩn khiếu kiện. Chính sách bồi thường thỏa đáng, tái định cư hợp lý sẽ giúp người dân an tâm nhường đất cho dự án, đồng thời giữ ổn định xã hội.

Thứ tư, xây dựng và điều chỉnh bảng giá đất - yếu tố ảnh hưởng đến nghĩa vụ tài chính của người sử dụng đất, thu ngân sách và định hướng thị trường bất động sản.

Thứ năm, định giá đất cụ thể - một công đoạn đòi hỏi chuyên môn sâu, sự phối hợp liên ngành và dữ liệu chính xác để đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.

Các địa phương cần sớm lựa chọn phần mềm phù hợp, tổ chức đo đạc, lập hồ sơ địa chính, chuyển đổi số liệu thành cơ sở dữ liệu đồng bộ, hoàn thiện trước ngày 31/12/2026.

Thẳng thắn nhìn vào khó khăn từ cơ sở

Một trong những điểm nhấn của hội nghị là tinh thần thẳng thắn, cầu thị khi các địa phương báo cáo những vướng mắc thực tế. Không chỉ dừng lại ở các con số hay báo cáo chung chung, nhiều đại biểu đã chia sẻ những tình huống cụ thể, phản ánh sinh động áp lực mà cấp xã đang phải đối mặt trong bối cảnh phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh mẽ.

Thứ nhất, thiếu hụt nhân lực cả về số lượng và chất lượng. Ở nhiều xã, số lượng cán bộ địa chính chỉ dừng ở một hoặc hai người, thậm chí có nơi một cán bộ kiêm nhiệm cả công việc địa chính, xây dựng, môi trường. Điều này khiến khối lượng công việc tăng đột biến, trong khi thời gian và nguồn lực hạn chế. Cán bộ mới được bổ nhiệm thường chưa nắm vững quy định pháp luật và kỹ năng xử lý tình huống, dẫn tới việc phải mất nhiều thời gian hỏi ý kiến cấp trên hoặc chờ hướng dẫn.

Thứ hai, sự thay đổi nhanh chóng của quy trình và văn bản pháp luật. Hệ thống luật đất đai liên tục được sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển, nhưng điều này cũng tạo ra thách thức cho cấp cơ sở. Không ít cán bộ phản ánh, họ chưa kịp áp dụng xong một quy trình mới thì đã có văn bản thay thế hoặc điều chỉnh. Việc cập nhật kịp thời là cần thiết, nhưng nếu không đi kèm tập huấn đầy đủ thì dễ dẫn đến nhầm lẫn, chồng chéo.

Thứ ba, quy định pháp luật chưa đồng bộ hoặc chưa rõ ràng. Một số điều khoản còn thiếu hướng dẫn cụ thể, dẫn đến mỗi địa phương hiểu và áp dụng theo một cách khác nhau. Ví dụ, trong việc định giá đất phục vụ bồi thường, hỗ trợ tái định cư, có nơi áp dụng bảng giá đất của tỉnh, có nơi lại dựa vào giá thị trường, gây ra sự không thống nhất và tiềm ẩn tranh chấp.

Thứ tư, áp lực từ phía người dân và doanh nghiệp. Ở cấp xã, cán bộ địa chính là người tiếp xúc trực tiếp với dân, chịu áp lực giải quyết nhanh hồ sơ nhưng vẫn phải đảm bảo đúng quy định. Trong những trường hợp hồ sơ không đầy đủ hoặc thủ tục pháp lý phức tạp, việc giải thích để người dân hiểu và hợp tác không hề đơn giản. Nhiều cán bộ chia sẻ rằng, kỹ năng giao tiếp và thuyết phục cũng quan trọng không kém kỹ năng chuyên môn.

Bên cạnh đó, một số đại biểu phản ánh khó khăn trong việc phối hợp liên ngành. Chẳng hạn, khi thực hiện thu hồi đất cho dự án, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa phòng tài nguyên - môi trường, phòng tài chính, chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan. Nếu một khâu bị chậm, cả quá trình sẽ bị ảnh hưởng, kéo dài thời gian giải quyết.

Những vướng mắc này đã được Thứ trưởng Lê Minh Ngân và Cục Quản lý đất đai lắng nghe và giải đáp ngay tại hội nghị. Các hướng dẫn được đưa ra không chỉ tập trung vào khía cạnh pháp lý, mà còn nhấn mạnh yếu tố linh hoạt, sáng tạo trong xử lý công việc. Đồng thời, các ý kiến cũng được ghi nhận để bổ sung vào quá trình sửa đổi Luật Đất đai, nhằm đảm bảo hệ thống pháp luật ngày càng rõ ràng, dễ áp dụng và sát với thực tế hơn.

Tinh thần của phần thảo luận này không chỉ là nêu khó khăn, mà còn là tìm giải pháp chung. Nhiều đại biểu cho rằng, việc chia sẻ kinh nghiệm giữa các địa phương sẽ giúp rút ngắn đường cong học hỏi, tránh lặp lại sai sót và nâng cao hiệu quả quản lý ngay từ tuyến cơ sở.

Chỉ đạo cụ thể - Hành động quyết liệt

Thứ trưởng Lê Minh Ngân đã đưa ra những chỉ đạo rõ ràng, không chỉ dừng ở định hướng chung mà còn đi vào từng giải pháp cụ thể, sát với tình hình thực tế. Thứ trưởng nhấn mạnh rằng, sau hội nghị, điều quan trọng nhất là biến kiến thức và tài liệu tập huấn thành hành động cụ thể tại từng địa phương, thay vì để chúng nằm trên bàn giấy.

Trước hết, thống nhất nhận thức và hành động từ Trung ương tới cơ sở. Theo Thứ trưởng, một chính sách dù tốt đến đâu cũng khó phát huy hiệu quả nếu mỗi địa phương hiểu và áp dụng khác nhau. Việc thống nhất không chỉ là học thuộc quy định, mà còn là thấu hiểu tinh thần của luật, từ đó triển khai một cách đồng bộ và nhất quán. Để đạt được điều này, Thứ trưởng đề nghị các địa phương tổ chức ngay các buổi phổ biến lại nội dung hội nghị cho toàn bộ cán bộ cấp xã, nhất là những người trực tiếp xử lý hồ sơ đất đai.

Thứ hai, triển khai ngay các nội dung trong Sổ tay hướng dẫn lĩnh vực đất đai. Thứ trưởng nhấn mạnh, đây không chỉ là tài liệu tham khảo mà phải được coi như “kim chỉ nam” cho cán bộ khi xử lý công việc. Sổ tay cần được cập nhật thường xuyên, bổ sung các tình huống thực tế, kèm hướng dẫn chi tiết để cán bộ dễ áp dụng. Thứ trưởng cũng lưu ý, mỗi địa phương cần lưu trữ và phổ biến sổ tay này dưới dạng điện tử để cán bộ có thể tra cứu nhanh khi cần.

Thứ ba, tăng cường công tác tuyên truyền và vận động nhân dân. Một chính sách chỉ thực sự thành công khi được người dân hiểu, đồng thuận và ủng hộ. Do đó, lãnh đạo địa phương cần chỉ đạo các phòng, ban liên quan phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và tổ dân phố để tuyên truyền rộng rãi, giải thích rõ những điểm mới của luật và quy trình thực hiện. Việc này giúp giảm thiểu hiểu lầm, ngăn ngừa khiếu kiện và tạo sự minh bạch ngay từ đầu.

Thứ tư, đầu tư trang thiết bị và bổ sung nhân lực cho cấp xã. Thứ trưởng chỉ rõ, muốn cán bộ “làm được việc” thì phải có đủ điều kiện để làm. Điều này bao gồm cả máy tính, phần mềm quản lý, kết nối internet ổn định, và quan trọng nhất là con người. Thứ trưởng khuyến nghị các địa phương rà soát lại biên chế, ưu tiên bố trí thêm cán bộ địa chính hoặc bố trí chế độ hỗ trợ để giữ chân cán bộ có năng lực.

Thứ năm, giám sát chặt chẽ tiến độ và chất lượng triển khai. Thứ trưởng yêu cầu mỗi tỉnh, thành phố phải có cơ chế theo dõi, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện các nội dung đã được tập huấn. Những nơi làm tốt cần được khen thưởng, nhân rộng mô hình; những nơi chậm tiến độ hoặc để xảy ra sai sót phải kịp thời chấn chỉnh, xử lý trách nhiệm.

Không chỉ dừng ở việc giao nhiệm vụ, Thứ trưởng Lê Minh Ngân còn khẳng định Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ đồng hành và hỗ trợ tối đa các địa phương trong quá trình triển khai. Điều này thể hiện rõ tinh thần “trên nóng, dưới cũng phải nóng”, bảo đảm sự phối hợp liên tục và hiệu quả giữa các cấp quản lý.

Tất cả những chỉ đạo trên đều hướng tới một mục tiêu chung: xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở vừa am hiểu pháp luật, vừa thành thạo nghiệp vụ; tạo ra một hệ thống quản lý đất đai minh bạch, đồng bộ và hiệu quả trên toàn quốc.

Cơ sở dữ liệu đất đai - Bước tiến của chuyển đổi số

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Thứ trưởng Lê Minh Ngân đặc biệt nhấn mạnh tại hội nghị là yêu cầu hoàn thành cơ sở dữ liệu đất đai đồng bộ trên toàn quốc trước ngày 31/12/2026. Đây không chỉ là một hạng mục kỹ thuật, mà còn là nền tảng quan trọng để hiện đại hóa ngành quản lý đất đai, đưa hoạt động này bước sang một giai đoạn mới - giai đoạn chuyển đổi số toàn diện.

Theo Thứ trưởng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thống nhất sử dụng một phần mềm quản lý đất đai duy nhất trên toàn quốc, bảo đảm kết nối trực tiếp với cơ sở dữ liệu quốc gia. Việc thống nhất này giúp loại bỏ tình trạng “mỗi nơi một phần mềm” vốn gây khó khăn trong chia sẻ dữ liệu, đồng thời tạo ra một hệ thống liên thông, cho phép truy xuất thông tin nhanh chóng và chính xác ở mọi cấp quản lý.

Để triển khai, các địa phương cần thực hiện đồng bộ nhiều bước: Tổ chức đo đạc, lập hồ sơ địa chính chuẩn xác theo quy chuẩn thống nhất; Chuyển đổi dữ liệu giấy sang dữ liệu số, bao gồm bản đồ, sổ mục kê, hồ sơ cấp giấy chứng nhận…; Kiểm tra, chuẩn hóa và đồng bộ thông tin để bảo đảm dữ liệu chính xác tuyệt đối.

Việc này không chỉ phục vụ cho công tác quản lý của Nhà nước, mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp. Khi cơ sở dữ liệu đất đai được hoàn thiện, người dân có thể tra cứu thông tin trực tuyến, biết rõ tình trạng pháp lý của thửa đất, tránh tình trạng mua bán nhầm hoặc tranh chấp. Doanh nghiệp cũng có thể nhanh chóng tiếp cận dữ liệu phục vụ lập dự án, đánh giá tiềm năng và tính toán chi phí.

Từ góc độ quản lý, cơ sở dữ liệu điện tử giúp cán bộ giảm đáng kể thời gian xử lý hồ sơ, hạn chế sai sót do nhập liệu thủ công, đồng thời nâng cao tính minh bạch. Các quyết định về giao đất, cho thuê đất, thu hồi hay định giá đều có cơ sở dữ liệu làm căn cứ, giúp hạn chế tiêu cực và khiếu kiện.

Thực tế tại một số tỉnh đã triển khai thí điểm cho thấy hiệu quả rõ rệt. Ví dụ, tại Quảng Ninh, việc áp dụng hệ thống dữ liệu đất đai điện tử đã giúp thời gian tra cứu và xác minh thông tin giảm từ vài ngày xuống chỉ còn vài phút. Tại Lào Cai, cơ sở dữ liệu số còn được tích hợp với bản đồ quy hoạch, giúp nhà đầu tư và người dân dễ dàng hình dung kế hoạch sử dụng đất của từng khu vực.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng lưu ý, xây dựng cơ sở dữ liệu không chỉ là mua phần mềm và nhập dữ liệu, mà còn là quá trình lâu dài đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cấp, nhiều ngành. Từ khâu đo đạc ngoài thực địa, kiểm tra pháp lý, đến bảo mật thông tin đều phải tuân thủ nghiêm ngặt. Đặc biệt, vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân, an toàn thông tin mạng phải được đặt lên hàng đầu để bảo đảm dữ liệu đất đai không bị rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích.

Với tiến độ hiện nay, nếu các địa phương quyết liệt triển khai, mục tiêu hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai trước năm 2026 hoàn toàn khả thi. Đây sẽ là bước tiến lớn giúp ngành quản lý đất đai Việt Nam thoát khỏi tình trạng phụ thuộc vào hồ sơ giấy, bước sang kỷ nguyên số hóa, nơi mọi thông tin đều minh bạch, dễ tiếp cận và phục vụ hiệu quả cho phát triển kinh tế - xã hội.

Góp ý để Luật sát thực tiễn và giải pháp lâu dài

Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai. Thứ trưởng Lê Minh Ngân kêu gọi các địa phương tập trung góp ý, bởi chính họ là những người trực tiếp áp dụng luật hàng ngày, hiểu rõ nhất những điểm còn vướng. Mục tiêu là để luật mới sát thực tế, dễ áp dụng và khai thác tối đa nguồn lực đất đai phục vụ phát triển.

Song song với quá trình góp ý luật, Thứ trưởng cũng nhấn mạnh những giải pháp lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất đai. Cục Quản lý đất đai được giao rà soát và trả lời các ý kiến tại hội nghị theo đúng quy định, đồng thời bổ sung nội dung vào Sổ tay điện tử để cán bộ các cấp dễ tra cứu, áp dụng. Bên cạnh đó, Cục sẽ phối hợp với Học viện Nông nghiệp và Đại học Tài nguyên & Môi trường tổ chức các lớp đào tạo cho đội ngũ báo cáo viên ở địa phương; đồng thời hợp tác với các cơ quan truyền thông để tăng cường tuyên truyền, giải đáp chính sách tới cơ sở.

Theo Thứ trưởng, hoàn thiện pháp luật, chuẩn hóa quy trình và đào tạo cán bộ là ba yếu tố nền tảng, khi kết hợp sẽ tạo ra một hệ thống quản lý đất đai minh bạch, đồng bộ và hiệu quả. Đây không chỉ là yêu cầu trước mắt, mà còn là chiến lược lâu dài nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Hội nghị tập huấn ngày 1/8 vì thế không chỉ dừng lại ở những bài tham luận hay những slide trình chiếu. Nó còn mang theo kỳ vọng rằng, từ những nội dung đã thống nhất hôm nay, hàng nghìn cán bộ cơ sở sẽ trở về địa phương với hành trang mới: kiến thức vững vàng, quy trình rõ ràng và tinh thần phục vụ cao nhất. Khi “cán bộ hiểu luật, thạo việc”, công tác quản lý đất đai sẽ trở nên minh bạch, đồng bộ, hiệu quả, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, môi trường sống bền vững và một nền kinh tế phát triển hài hòa.

Hồng Minh