Còn nhiều khó khăn trong công tác quản lý, bảo vệ rừng

Theo Nghị định số 01/2019/NĐ-CP về kiểm lâm và lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng, lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng không được trang bị vũ khí, không có thẩm quyền xử lý vi phạm. Nếu không may bị thương, hy sinh trong khi làm nhiệm vụ, thì lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng này không được hưởng chế độ thương binh, liệt sĩ.

Bên cạnh đó, một số hợp tác xã được giao khoán bảo vệ rừng nhiều năm nay không có chế độ hỗ trợ. Thực tế này khiến công tác quản lý, bảo vệ rừng tại các vườn quốc gia và rừng do xã quản lý còn gặp nhiều khó khăn, thách thức.

Khó khăn hiện hữu

Những ngày tháng 6 nắng như đổ lửa, đội tuần tra bảo vệ rừng Suối Lớn (đảo Phú Quốc, tỉnh An Giang) vẫn miệt mài tuần tra quanh khu vực rừng phòng hộ.

Lưng áo sũng mồ hôi, khuôn mặt sạm đen bởi cái nắng gió nơi biển đảo, nhân viên đội bảo vệ rừng Suối Lớn Đặng Anh Huy vừa đưa tay quệt mồ hôi vừa kể: “Đội chúng tôi có 3 anh em, hôm nay là Chủ nhật nên một người được bố trí nghỉ, còn tôi và đội trưởng túc trực thực hiện nhiệm vụ tuần tra, tăng cường vào những ngày cuối tuần bởi có những đối tượng tranh thủ ngày nghỉ để lấn chiếm, phá rừng. Trước kia các vụ vi phạm chủ yếu là chặt cây lấy gỗ, những năm gần đây xuất hiện tình trạng phát dọn cây rừng, bao chiếm đất rừng rồi tự trồng cây giữ đất. Chúng tôi đã báo cáo cơ quan chức năng khởi tố nhiều vụ và thu hồi diện tích rừng. Hàng năm thành lập tổ xử lý các vụ việc xây dựng trái phép trong rừng, trước tiên vận động di dời, sau đó mới cưỡng chế”.

Đội trưởng Lê Phước Anh chỉ loại cây rừng đan xen khu vực có cây lâm nghiệp.

Đội tuần tra bảo vệ rừng Suối Lớn hiện đang quản lý hơn 1.500ha rừng phòng hộ trên địa bàn 4 ấp: Suối Lớn, Đường Bào, Dương Tơ, Bãi Vòng thuộc tiểu khu 78, 79, 80. Diện tích rộng, nhân sự mỏng nên công tác dân vận, tạo cơ sở để mỗi người dân trở thành một mắt xích thông tin là yếu tố then chốt trong công tác bảo vệ rừng. Những chiếc thẻ điện thoại nhân viên tự bỏ tiền ra mua hay đôi khi là bao gạo xin từ chùa Hộ quốc tặng các hộ khó khăn đã góp phần phát huy tinh thần bảo vệ rừng của mỗi người dân.

Bên cạnh đó, vào mỗi sáng, lịch ứng trực cũng được chia theo tiểu khu, bảo đảm tuần tra liên tục trong phạm vi rừng phòng hộ. Thời điểm nắng nóng cao điểm, đội còn phân công trực cháy, lập lán trại ở những khu vực có nguy cơ cháy cao. Vừa đưa tay chỉ vào một gốc cây rừng, Đội trưởng Đội tuần tra, bảo vệ rừng Suối Lớn Lê Phước Anh vừa kể, khu vực Suối Lớn chủ yếu là cây rừng mọc tự nhiên như kiền kiền, trai và đan xen một số cây lâm nghiệp. Khi phát hiện các điểm nóng khai thác cây, phát dọn rừng thì toàn đội lập tức bố trí lán trại, mùng mền, đèn pin… ứng trực cho đến khi bắt được đối tượng, bàn giao cho chính quyền địa phương, kiểm lâm. Có những vụ phát hiện xe cuốc đất vào rừng, người vi phạm đóng cửa xe chống trả, dùng cẩu xúc làm nhân viên văng ra xung quanh.

“Rất may mắn là không có ai bị thương, chúng tôi cũng kịp thời báo công an, kiểm lâm, chính quyền xã đến xử lý. Cuối năm 2024, chúng tôi được tỉnh tặng bằng khen vì những thành tích trong bảo vệ rừng”, đội trưởng Lê Phước Anh nhớ lại. Từ khi không còn là kiểm lâm, Phước Anh cùng nhân viên các trạm bảo vệ rừng ở đảo gặp nhiều khó khăn trong công tác phát hiện, xử lý hành vi lấn chiếm, phá rừng.

Cũng như đảo Phú Quốc, các xã vùng cao huyện Võ Nhai (tỉnh Thái Nguyên) những năm qua đã phát huy tốt công tác dân vận để mỗi người dân là một lá chắn bảo vệ rừng, bảo đảm gìn giữ hơn 66 nghìn ha rừng trên địa bàn huyện.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Bình Long Trần Quang Hưng cho biết, diện tích rừng giao cho hai Hợp tác xã quản lý theo chương trình REDD+ (cơ chế quốc tế nhằm giảm phát thải khí nhà kính, tránh mất rừng và suy thoái rừng), trong đó hợp tác xã Nông, Lâm nghiệp và Môi trường Thống Nhất với 347 thành viên được giao quản lý, bảo vệ hơn 1 nghìn ha rừng tự nhiên, rừng núi đá.

Hợp tác xã chia thành các tổ, phân công tuần tra rừng, ứng trực 24/7 vào cao điểm mùa khô. Nhận giao khoán bảo vệ rừng từ năm 2015, nhưng nhiều năm nay thành viên các tổ, đội bảo vệ rừng không có thù lao hỗ trợ. Phó Chủ nhiệm hợp tác xã Nông, Lâm nghiệp và Môi trường Thống Nhất Phạm Ngọc Toản cho biết, trước đây khi còn thuộc xã đặc biệt khó khăn thì hợp tác xã được nhận 400.000 đồng/ha bảo vệ rừng, nay không còn chế độ hỗ trợ nhưng bà con vẫn quyết tâm vượt khó bảo vệ rừng, 347 thành viên hợp tác xã sinh sống ven rừng chính là những “cửa rừng” tự nhiên ngăn ngừa kịp thời các hành vi xâm hại rừng.

Kiến nghị từ cơ sở

Với hơn 14 triệu ha rừng trên cả nước, đòi hỏi công tác quản lý, bảo vệ phải đồng bộ và sự nỗ lực từ tất cả các cấp ngành, đặc biệt là lực lượng được giao nhiệm vụ bảo vệ rừng.

Địa hình hiểm trở, thời tiết phức tạp, một số đối tượng vi phạm sẵn sàng chống trả bằng hung khí… là những đặc thù nghề nghiệp đầy khó khăn đối với người làm công tác bảo vệ rừng. Giám đốc Vườn quốc gia Phú Quốc Nguyễn Văn Tiệp cho hay, nhân sự các đội quản lý, bảo vệ rừng chịu trách nhiệm tuần tra toàn bộ diện tích rừng phòng hộ, lõi rừng nguyên sinh thuộc diện bảo vệ nghiêm ngặt nhưng chế độ đãi ngộ với lực lượng này những năm qua còn nhiều hạn chế, chưa đủ sức thu hút.

Công tác tuần tra, bảo vệ rừng yêu cầu trực 24/7, xa gia đình, thường xuyên phải đối mặt với nguy hiểm khi người vi phạm cố tình gây gổ, chống trả; không ít nhân viên làm được một thời gian ngắn thì xin nghỉ. Chưa kể, trước đây trong Vườn quốc gia có Hạt Kiểm lâm, Giám đốc Vườn là Hạt trưởng nên kịp thời xử lý khi phát hiện vi phạm nhưng sau khi Hạt Kiểm lâm giải thể, Vườn quốc gia không còn chức năng xử phạt dẫn đến tính chất răn đe, ngăn ngừa vi phạm từ lực lượng bảo vệ rừng không còn.

Một buổi tuần tra rừng ở đảo Phú Quốc

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thực hiện Nghị định 01/2019/NĐ-CP cả nước có 26 hạt kiểm lâm thuộc ban quản lý rừng giải thể chuyển thành lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng, công tác bảo vệ rừng không hiệu quả do thẩm quyền bị hạn chế, không được trang bị vũ khí, không được trang bị đồng phục kiểm lâm, không còn được hưởng chế độ thâm niên nghề, ưu đãi nghề, thu nhập của người lao động sụt giảm.

Từ năm 2020 đến năm 2022 có tới 740 viên chức kiểm lâm và 1.400 bảo vệ rừng chuyên trách xin nghỉ việc. Công tác chỉ đạo bảo vệ rừng cũng gặp nhiều bất cập, có sự đùn đẩy trách nhiệm giữa kiểm lâm và chủ rừng; chưa có sự gắn liền trách nhiệm, quyền lợi giữa kiểm lâm và Ban quản lý rừng. Bên cạnh đó, lực lượng bảo vệ rừng là các xã viên hợp tác xã nhận giao khoán hiện cũng chỉ có nguồn thu nhỏ lẻ theo mùa từ thu lượm ốc, cua, nấm, dược liệu.

Nhiều địa phương kiến nghị Nhà nước có kinh phí hỗ trợ công tác quản lý, bảo vệ rừng đối với các xã mới được đưa ra khỏi diện đặc biệt khó khăn; xem xét có kinh phí hỗ trợ cho người tham gia công tác quản lý, bảo vệ rừng ở xã như chức danh Phó Ban lâm nghiệp xã với mức 500 nghìn đồng/tháng mùa mưa, 800 nghìn đồng/tháng mùa khô và có kinh phí hỗ trợ cho Ban lâm nghiệp xã hoạt động với mức 2 triệu đồng/năm.

Lãnh đạo Chi cục Kiểm lâm tỉnh Thái Nguyên cũng cho biết đã tham mưu tỉnh kiến nghị Trung ương nghiên cứu xây dựng chính sách khoán bảo vệ tương xứng để người dân yên tâm giữ rừng; đồng thời có quy định cụ thể phân loại rõ những diện tích rừng được phép cải tạo, trồng bổ sung để người dân có cơ hội làm giàu từ rừng. Đồng thời, thúc đẩy việc triển khai, thực hiện tốt các chương trình, dự án phát triển rừng nhằm thu hút lao động, tạo sinh kế bền vững cho người dân ven rừng, góp phần hạn chế tình trạng chặt phá rừng, phục hồi lại diện tích rừng và phát triển rừng bền vững.

Theo nhandan.vn