Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế nhằm chuyển nhượng lượng GPT 10,3 triệu tấn các-bon đi-ô-xít tương đương ở 06 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ (trước sáp nhập đơn vị hành chính) giai đoạn 2018-2025 với tổng số tiền 51,5 triệu USD. 

Những khó khăn, vướng mắc trong chi trả thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính khiến Nghệ An khó hoàn thành đúng với kế hoạch

Tính đến tháng 9/2025, tỉnh Nghệ An đã tiếp nhận trên 356 tỷ đồng từ ERPA; dự kiến hết năm 2025 giải ngân trên 324 tỷ đồng, đạt 91% tổng nguồn thu. Đây là nguồn tài chính quan trọng, bổ sung cho công tác bảo vệ và phát triển rừng vốn còn hạn hẹp.

Với diện tích tự nhiên 1.648.649,51 ha, trong đó có 973.011,94 ha đất có rừng, Nghệ An được đánh giá là tỉnh có diện tích lớn nhất trong các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ tham gia thí điểm ERPA. Đặt trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng còn hạn chế thì các nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng, trồng rừng thay thế, đặc biệt là kinh phí từ thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ đã tạo nên khác biệt trên nhiều khía cạnh như: duy trì sự ổn định, góp phần giảm áp lực cho ngân sách nhà nước trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Đồng thời tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống của người làm nghề rừng, người bảo vệ rừng, đặc biệt là đồng bào vùng cao, vùng xa của tỉnh, góp phần giữ vững quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội, duy trì độ che phủ rừng trên địa bàn toàn tỉnh.

Tuy nhiên, qua trình triển khai chương trình này còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Đặc biệt là một số quy định tại Nghị định số 107/2022/NĐ-CP chưa rõ ràng, có nhiều cách hiểu nên quan điểm giữa các sở, ngành thời gian đầu chưa thống nhất dẫn đến tại Nghệ An chưa kịp thời triển khai và tổ chức thực hiện. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến việc giải ngân nguồn vốn chậm trong thời gian đầu.

Việc xác định nguồn chi trả từ ERPA, không trùng với chi trả ngân sách chưa đảm bảo thực hiện đúng bản chất của nguồn tiền cung ứng DVMTR hấp thụ và lưu giữ các-bon rừng. Vì ngân sách nhà nước hỗ trợ bảo vệ rừng là hỗ trợ chính sách, còn tiền DVMTR là tiền cung ứng DVMTR.

Không những vậy, hiện nay cơ sở dữ liệu về lâm nghiệp chưa thật sự đồng bộ, đặc biệt cơ sở dữ liệu về diễn biến rừng được kế thừa từ nhiều nguồn dữ liệu từ trước đến nay; chưa được tổng hợp, kiểm chứng lại tại thực tế (đặc biệt là đối với dữ liệu về chủ rừng thường xuyên biến động do sang nhượng hoặc còn tranh chấp….). Do vậy, việc quy định tại Nghị định 107/2022/NĐ-CP yêu cầu lấy nguồn dữ liệu cập nhật diễn biến rừng để chi trả mà không quy định các bước rà soát, kiểm chứng, sẽ dễ dẫn đến sai sót thiếu chính xác.

Qua trao đổi, ông Nguyễn Tiến An, Giám đốc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Nghệ An cho rằng: Hiện nay chi trả trên nguyên tắc là theo diễn biến rừng nên có một số địa phương có diện tích rừng tự nhiên rất nhỏ với số tiền chi trả thấp, có xã chỉ được nhận gần 1 triệu đồng không đủ để mở tài khoản, không đủ số dư để duy trì tài khoản nên họ xin không nhận tiền đó. Hơn nữa, sau khi thực hiện chính quyền 2 cấp việc chi trả ERPA phải được HĐND cấp xã phê duyệt kế hoạch tài chính nên hiện nay Quỹ cũng đang tập trung đôn đốc các xã để việc chi trả thực hiện đúng với lộ trình, kế hoạch.

Đặc biệt, nguồn kinh phí ERPA còn tồn dư tại các đơn vị trên địa bàn tỉnh là khá lớn. Trong khi đó, các hoạt động, công tác chi trả từ nguồn ERPA được thực hiện đến hết năm 2025. Do đó, Quỹ tỉnh và các đơn vị được hưởng tiền ERPA gặp khó khăn trong việc thực hiện do Nghị định 107/2022/NĐ-CP quy định đối tượng chi, nội dung chi còn bó hẹp.

ERPA đã góp phần duy trì ổn định độ che phủ rừng hướng tới phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050

Từ trước tới nay, mức hỗ trợ sinh kế chỉ được 50 triệu đồng/cộng đồng/năm là quá thấp do đó việc thực hiện nội dung này khó đạt hiệu quả. Vì thế, tại cuộc họp tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ tỉnh Nghệ An đã đề xuất tăng mức hỗ trợ sinh kế lên 80 đến 100 triệu đồng/cộng đồng/năm để tạo điều kiện cho các cộng đồng làm được những công trình có ý nghĩa thiết thực.

Đối với kinh phí ERPA chưa sử dụng hết cho phép tỉnh Nghệ An được sử dụng nguồn kinh phí này để tiếp tục chi cho các hoạt động được quy định tại Nghị định số 107/2022/NĐ-CP; Hỗ trợ công tác bảo vệ, phát triển rừng, tuyên truyền, phổ biến chính sách nâng cao năng lực thực thi chính sách theo quy định.

Bùi Ánh