Phát thải từ phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn

Việt Nam là một trong những quốc gia tại châu Á đặt quyết tâm cao về Net Zero, với cam kết giảm 43,5% lượng phát thải vào năm 2030 và cam kết Net Zero của Việt Nam vào năm 2050. Ðể hiện thực hóa mục tiêu này, Chương trình Khoa học và Công nghệ cấp Quốc gia Net Zero (KC.16/24-30) được triển khai nhằm đóng góp nghiên cứu khoa học và công nghệ, góp phần giải quyết những thách thức trong lộ trình giảm phát thải của nước nhà.

Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai Chương trình nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp các cơ quan, tổ chức, nhà khoa học khẩn trương xây dựng và ban hành Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia mã số KC.16/24-30, nhằm phục vụ mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam.

Chương trình này sẽ song hành cùng các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia khác đã và đang thực hiện để chung tay thúc đẩy các giải pháp khoa học và công nghệ, nhất là hướng tới công nghệ xanh, giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26).

Chương trình tập trung nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ tiên tiến nhằm giảm phát thải khí nhà kính trên diện rộng, với 8 nội dung chính từ nghiên cứu cơ chế, chính sách hỗ trợ mục tiêu phát thải ròng bằng 0 đến ứng dụng công nghệ giảm phát thải trong các lĩnh vực công nghiệp, giao thông, xây dựng, nông nghiệp, xử lý môi trường và năng lượng.

Sau khi công bố vào tháng 12/2024, chương trình đã nhận được trên 150 đề xuất từ các tổ chức, cá nhân, viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp cả nước. Ðáng chú ý, các đề xuất tập trung vào nông nghiệp và công nghiệp - 2 lĩnh vực có tiềm năng lớn trong công nghệ giảm phát thải.

Ðiều này cho thấy sự quan tâm của giới khoa học và khả năng tận dụng các nghiên cứu nền tảng để phát triển và ứng dụng vào thực tế. Những đề tài được lựa chọn sẽ nhận được hỗ trợ kinh phí và triển khai trong thời gian tới với sự đồng hành của doanh nghiệp nhằm hoàn thiện, thương mại hóa và mở rộng ứng dụng. Ðây là yếu tố quan trọng để bảo đảm khoa học và công nghệ không chỉ dừng lại trong phòng thí nghiệm, mà thật sự trở thành động lực giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero một cách hiệu quả và bền vững.

Chương trình khoa học và công nghệ Net Zero được triển khai thuận lợi nhờ Nghị quyết 57/NQ-TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, chủ trương phát triển công nghệ và công nghiệp chiến lược về năng lượng, môi trường, công nghệ sinh học… Ðây là tiền đề quan trọng để đẩy mạnh nghiên cứu công nghệ trong các lĩnh vực xả thải công nghiệp, giảm phát thải trong giao thông và nhất là nông nghiệp - một trong những nguồn phát thải lớn nhưng khó kiểm soát.

Theo PGS, TS Ðỗ Văn Mạnh - Chủ nhiệm Chương trình Khoa học và công nghệ Net Zero, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ Năng lượng và Môi trường, canh tác lúa nước là một trong những hoạt động có tỷ trọng phát thải khí nhà kính lớn tại Việt Nam. Do đặc thù nước bao phủ liên tục trên mặt ruộng, môi trường yếm khí được tạo ra, thúc đẩy quá trình phân hủy sinh học và sản sinh khí methane -loại khí nhà kính có tác động mạnh hơn CO2 nhiều lần.

Bên cạnh đó, trồng lúa cũng phụ thuộc vào phân bón hóa học, một sản phẩm tiêu tốn nhiều năng lượng và gây phát thải đáng kể ra khí quyển. Ngoài ra, hệ thống bơm nước tưới tiêu cũng tiêu hao một lượng lớn năng lượng, góp phần làm tăng phát thải khí nhà kính. Sau thu hoạch, rơm rạ thường bị đốt ngay trên đồng ruộng hoặc phân hủy theo cách truyền thống tiếp tục tạo ra khí thải, làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm môi trường.

Trước thực trạng này, chương trình đề xuất các giải pháp đột phá để giảm phát thải nông nghiệp. Một trong những hướng đi quan trọng là nghiên cứu và phát triển giống lúa mới có khả năng chịu hạn, sử dụng ít nước và phân bón nhưng vẫn bảo đảm năng suất cao. Ðồng thời, các công nghệ sinh học tiên tiến sẽ được áp dụng để phân hủy phụ phẩm nông nghiệp theo hướng bền vững, hạn chế phát thải.

Chương trình đặt mục tiêu đến năm 2030 có 80% công nghệ, giải pháp quản lý và quy trình kỹ thuật được nghiên cứu có thể giúp giảm đáng kể lượng phát thải khí nhà kính so với phương pháp truyền thống. Theo PGS, TS Ðỗ Văn Mạnh, việc nghiên cứu và triển khai các giải pháp giảm phát thải cần gắn chặt với thực tiễn doanh nghiệp. Ông kỳ vọng, một số nhiệm vụ nghiên cứu sẽ cho kết quả khả quan ngay trong năm đầu tiên, với các giải pháp và công nghệ cụ thể, giúp xác định chính xác mức giảm phát thải khi áp dụng trên diện rộng.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã chủ động triển khai các giải pháp giảm phát thải, nhất là những doanh nghiệp xuất khẩu chịu áp lực từ tiêu chuẩn xanh của thị trường quốc tế. Các ngành may mặc, thực phẩm, da giày đã có sự chuyển đổi rõ nét để đáp ứng yêu cầu từ EU và các quốc gia phát triển. Những tập đoàn lớn trong một số ngành như bia, rượu, nước giải khát, logistics cũng đang thay đổi theo hướng xanh hóa sản xuất, dù quy định của Nhà nước hiện tại mới chỉ dừng ở mức kiểm đếm khí thải, chưa bắt buộc cắt giảm.

Tuy nhiên, chính sự thay đổi của thị trường đã thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ, thay thế nhiên liệu đốt và cải tiến phương pháp sản xuất theo hướng bền vững. Ðáng chú ý, nhiều doanh nghiệp đã thành lập bộ phận chuyên trách nghiên cứu đổi mới sáng tạo liên quan đến phát thải khí nhà kính.

Nhận thức về phát triển bền vững không còn là xu hướng mà đã trở thành chiến lược dài hạn của nhiều doanh nghiệp. Ðiều này tạo tiền đề quan trọng để các công nghệ ra đời từ Chương trình Khoa học và công nghệ Net Zero không chỉ dừng ở bước thử nghiệm, mà nhanh chóng hướng đến việc ứng dụng vào thực tiễn sản xuất và kinh doanh, góp phần giảm phát thải, phục vụ mục tiêu Net Zero của đất nước.

Sự tham gia của doanh nghiệp trong nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn các công nghệ là yếu tố quan trọng, giúp kết nối giữa nghiên cứu và thị trường, thương mại hóa các sản phẩm công nghệ tiên tiến. Bằng cách tham gia vào đổi mới công nghệ xanh, doanh nghiệp thúc đẩy giảm phát thải trực tiếp từ hoạt động sản xuất, hợp tác đa ngành và lan tỏa văn hóa bền vững, nâng cao nhận thức cộng đồng và tạo ra lợi ích kinh tế từ việc phát triển sản phẩm thân thiện môi trường, góp phần quan trọng để đạt các mục tiêu của Việt Nam về biến đổi khí hậu.

Theo nhandan.vn