Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng chủ trì và chỉ đạo cuộc họp tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường, với sự tham gia của các lãnh đạo và chuyên gia trong ngành. Cuộc họp tập trung vào các vấn đề quan trọng liên quan đến phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường.

Bối cảnh và ý nghĩa của việc kiện toàn

Trong nhiều năm qua, hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường đã đóng vai trò nòng cốt trong nghiên cứu khoa học, đào tạo nhân lực, quản lý tài nguyên và triển khai các chương trình, dự án trọng điểm. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế và yêu cầu hội nhập quốc tế đã bộc lộ những hạn chế nhất định: bộ máy còn cồng kềnh, nhiều đầu mối trùng lặp chức năng, nguồn lực bị phân tán, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp.

Trong bối cảnh đó, việc hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường, hình thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường, là một bước đi mang tính đột phá. Đây là “mô hình bộ lớn” đầu tiên, vừa quản lý phát triển nông nghiệp, vừa quản lý tài nguyên - môi trường, tạo điều kiện tiếp cận toàn diện và thống nhất trong hoạch định chính sách, triển khai thực tiễn.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã từng nhấn mạnh: “Việc hợp nhất này khẳng định một tư duy chiến lược, tạo ra không gian và cơ hội phát triển hoàn chỉnh hơn, đảm bảo vị thế và sức mạnh của Bộ Nông nghiệp và Môi trường”. Như vậy, kiện toàn không chỉ là sắp xếp hành chính, mà còn là sự kết hợp giữa tư duy quản trị hiện đại và tầm nhìn phát triển bền vững.

Ý nghĩa của việc kiện toàn 46 đơn vị sự nghiệp công lập thể hiện ở nhiều cấp độ: (1) Ở tầm quốc gia, đây là sự cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. (2) Ở tầm ngành, kiện toàn giúp tập trung nguồn lực, xây dựng các viện nghiên cứu, trường đại học, trung tâm quản lý mạnh, có khả năng dẫn dắt về khoa học - công nghệ, đào tạo nhân lực và quản lý tài nguyên. (3) Ở tầm quốc tế, việc tổ chức lại hệ thống đơn vị sự nghiệp sẽ nâng cao năng lực hội nhập, giúp Việt Nam chủ động hơn trong tham gia các sáng kiến toàn cầu về biến đổi khí hậu, kinh tế xanh, tuần hoàn, phát thải thấp.

Có thể nói, kiện toàn 46 đơn vị sự nghiệp công lập chính là bước đi khẳng định khát vọng nâng tầm ngành Nông nghiệp và Môi trường, từ một bộ máy quản lý hành chính đơn thuần, trở thành trung tâm tri thức, khoa học - công nghệ và quản trị phát triển bền vững của quốc gia.

Nhận diện thách thức sau kiện toàn

Kiện toàn 46 đơn vị sự nghiệp công lập là bước đi tất yếu, nhưng đi cùng với cơ hội luôn là những thách thức không thể bỏ qua. Việc sáp nhập, hợp nhất quy mô lớn sẽ làm thay đổi cấu trúc tổ chức, phương thức vận hành và cả tâm thế của đội ngũ cán bộ, viên chức. Để thành công, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải thẳng thắn nhận diện và có giải pháp đồng bộ.

Thứ nhất, nguy cơ dôi dư nhân sự và xáo trộn tổ chức. Việc hợp nhất nhiều đầu mối sẽ phát sinh tình trạng chồng chéo vị trí, khiến không ít cán bộ, viên chức rơi vào tâm lý lo lắng. Nếu không có cơ chế bố trí, đào tạo lại và sử dụng hiệu quả, đây có thể trở thành điểm nghẽn làm giảm sự ổn định nội bộ.

Thứ hai, yêu cầu đổi mới quản trị. Các đơn vị mới cần nhanh chóng hình thành cơ chế phối hợp, chuẩn hóa quy trình quản lý theo hướng minh bạch, khoa học và hiện đại. Một bộ máy mới, nếu vẫn vận hành bằng tư duy cũ, sẽ khó tạo ra khác biệt.

Thứ ba, khả năng chậm thích ứng. Mỗi đơn vị trước đây có đặc thù về chuyên môn và văn hóa tổ chức. Khi hợp nhất, sự khác biệt ấy có thể dẫn đến độ trễ trong phối hợp, ảnh hưởng đến hiệu quả nghiên cứu, đào tạo và triển khai nhiệm vụ.

Thứ tư, đòi hỏi nguồn lực đầu tư đồng bộ. Tái cơ cấu sẽ chỉ dừng lại ở “sắp xếp hành chính” nếu không đi kèm với đầu tư về hạ tầng, trang thiết bị, ngân sách nghiên cứu và chính sách đãi ngộ nhân tài. Đây là thách thức lớn khi nguồn lực ngân sách còn hạn chế.

Thứ năm, áp lực hội nhập quốc tế. Các đơn vị sự nghiệp công lập sau kiện toàn không chỉ phục vụ trong nước mà còn phải đủ năng lực cạnh tranh, tham gia sâu vào mạng lưới nghiên cứu, đào tạo toàn cầu. Điều này đòi hỏi đội ngũ phải nâng cao trình độ ngoại ngữ, kỹ năng quản trị và năng lực khoa học ngang tầm quốc tế.

Như vậy, kiện toàn là một bước đi chiến lược, nhưng chỉ thực sự thành công khi Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa giải quyết được những thách thức trước mắt, vừa biến chúng thành động lực để đổi mới toàn diện.

 Giải pháp và khát vọng phát triển

Để việc kiện toàn 46 đơn vị sự nghiệp công lập thực sự trở thành động lực đổi mới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp, từ chính sách nhân sự, cơ chế quản trị cho đến đầu tư hạ tầng, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Thứ nhất, xây dựng chính sách nhân sự hài hòa, nhân văn. Việc sáp nhập chắc chắn dẫn tới tình trạng dôi dư nhân lực, nhưng thay vì coi đó là gánh nặng, cần coi đây là cơ hội cơ cấu lại đội ngũ. Một cơ chế đánh giá minh bạch, khách quan sẽ giúp lựa chọn, bố trí đúng người, đúng việc. Đồng thời, cần có chính sách đào tạo lại, hỗ trợ chuyển đổi công tác cho cán bộ viên chức, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Đặc biệt, cần khuyến khích thế hệ trẻ có năng lực đổi mới sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với mô hình mới.

Thứ hai, đổi mới quản trị theo hướng hiện đại, minh bạch. Một bộ máy tinh gọn chỉ thực sự hiệu quả khi được vận hành bằng tư duy quản trị mới. Các đơn vị sự nghiệp cần áp dụng quản lý theo kết quả, lấy hiệu quả làm thước đo, thay vì dựa vào hình thức. Văn hóa tổ chức cũng cần được xây dựng lại, dựa trên tinh thần đoàn kết, hợp tác liên ngành, hướng đến phục vụ mục tiêu chung của Bộ.

Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng khoa học - công nghệ. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số là chìa khóa nâng cao năng lực quản trị. Bộ cần xây dựng hệ thống quản trị số đồng bộ từ trung ương tới đơn vị cơ sở, phát triển cơ sở dữ liệu lớn về nông nghiệp, tài nguyên, môi trường, liên thông phục vụ nghiên cứu và hoạch định chính sách. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), GIS cần được đưa vào dự báo khí hậu, quản lý thủy lợi, giám sát tài nguyên, nuôi trồng thủy sản và bảo vệ rừng.

Thứ tư, đầu tư và huy động nguồn lực phát triển. Kiện toàn phải đi kèm nguồn lực để các đơn vị sau hợp nhất có điều kiện phát huy thế mạnh. Ngoài ngân sách nhà nước, cần huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, xã hội và hợp tác công - tư. Những viện, trường có tiềm năng cần được đầu tư trọng điểm, phấn đấu trở thành “trung tâm xuất sắc” trong nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao công nghệ.

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các đơn vị sự nghiệp công lập cần chủ động vươn ra thế giới. Hợp tác với các viện, trường quốc tế không chỉ để tiếp cận công nghệ hiện đại mà còn để nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng cơ hội nghiên cứu và đào tạo. Đồng thời, Việt Nam cần tham gia sâu vào các sáng kiến toàn cầu về biến đổi khí hậu, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, qua đó khẳng định vai trò tiên phong trong khu vực.

Khát vọng lớn lao của kiện toàn không chỉ dừng lại ở tinh gọn tổ chức, mà là kiến tạo một nền nông nghiệp xanh, sinh thái, phát thải thấp, một hệ thống quản lý tài nguyên minh bạch, một nền giáo dục, nghiên cứu tiệm cận quốc tế. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà từng khẳng định: “Ngành Nông nghiệp và Môi trường phải tiên phong tạo ra các thước đo về phát triển cân bằng và bền vững. Đây là thời điểm để ngành trở thành động lực lớn của nền kinh tế, hướng tới kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản gần 70 tỉ USD vào cuối năm 2025”.

Song song, Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh: “Không một quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc chiến chống rác thải nhựa”. Đây cũng chính là thông điệp để Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định vai trò đầu tàu, đi tiên phong trong bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân.

Khát vọng ấy đã được Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định mạnh mẽ: “Với quyết tâm chính trị cao, toàn ngành sẽ đoàn kết, chung sức, đồng lòng, hướng tới thực hiện thắng lợi các mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045”.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng chủ trì cuộc họp tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường, thể hiện sự lãnh đạo mạnh mẽ và cam kết trong công tác quản lý nông nghiệp và bảo vệ môi trường của Bộ.

Ghi nhận thực tế, tiếng nói từ cơ sở

Nếu như trên bàn nghị sự, việc kiện toàn được nhìn nhận là quyết định chiến lược thì ở cơ sở, sự thay đổi đang diễn ra với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau: háo hức, kỳ vọng nhưng cũng xen lẫn lo lắng.

Tại Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, sau khi tiếp nhận thêm Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp cùng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, không khí làm việc trở nên sôi động hơn. Các nhóm nghiên cứu liên ngành được thành lập, kết nối từ chọn giống, cơ giới hóa đến chế biến sau thu hoạch.
Một cán bộ nghiên cứu chia sẻ: “Trước đây, nhiều đề tài bị phân tán, thiếu sự phối hợp chiều sâu. Giờ đây, chúng tôi có thể ngồi lại cùng nhau, thiết kế một chuỗi nghiên cứu khép kín từ đồng ruộng đến bàn ăn. Điều này tạo áp lực mới, nhưng cũng mở ra một tầm vóc mới”.

Tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, sinh viên và giảng viên đều bàn luận sôi nổi về sự thay đổi. Một giảng viên lâu năm tâm sự: “Ban đầu, không ít người lo ngại việc sáp nhập có thể làm xáo trộn chương trình đào tạo. Nhưng thực tế, việc hợp nhất giúp mở rộng ngành học, bổ sung môn mới gắn với kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đây là cơ hội để sinh viên tiếp cận kiến thức hiện đại, sát với xu hướng thế giới”.
Một sinh viên năm thứ 3, thuộc Khoa Môi trường bày tỏ: “Chúng em kỳ vọng được học trong môi trường đa dạng hơn, có thêm cơ hội nghiên cứu thực tế, không chỉ dừng ở lý thuyết”.

Tại Ban Quản lý các dự án Thủy lợi, nơi nhiều ban được sáp nhập lại, áp lực công việc tăng đáng kể. Hồ sơ, quy trình phải chuẩn hóa lại từ đầu. Một cán bộ trẻ cho biết: “Khối lượng việc nhiều hơn, nhưng quy trình rõ ràng hơn. Trước kia, nhiều dự án chồng chéo gây chậm tiến độ, nay có một đầu mối thống nhất, chúng tôi làm việc tuy vất vả nhưng yên tâm hơn”.

Tại Trường Cao đẳng Cơ điện và Nông lâm Phú Thọ, sau khi hợp nhất từ hai cơ sở khác nhau, thầy trò vẫn đang làm quen với tổ chức mới. Một thầy giáo dạy nghề cơ khí bộc bạch: “Sát nhập đồng nghĩa với việc phải thay đổi cách quản lý, cách dạy. Nhưng cơ sở vật chất được bổ sung, đội ngũ giảng viên mạnh hơn. Chúng tôi tin rằng sinh viên sẽ được học trong môi trường đầy đủ và chất lượng hơn.”

Qua ghi nhận thực tế, có thể thấy sự đồng thuận và tinh thần thích ứng từ cơ sở là yếu tố quan trọng quyết định thành công của kiện toàn. Dù còn băn khoăn, nhưng đa số cán bộ, giảng viên, sinh viên, nhà khoa học đều tin tưởng rằng việc sắp xếp lại hệ thống sẽ mở ra một chặng đường phát triển mới, chuyên nghiệp hơn, hiện đại hơn.

Tuyên ngôn cho một giai đoạn mới

Kiện toàn 46 đơn vị sự nghiệp công lập là một bước đi chiến lược, mở ra cánh cửa cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiến tới mô hình tinh gọn, hiện đại, hiệu quả. Nhưng hơn thế, đó là tuyên ngôn cho một tầm nhìn mới: phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn, phát thải thấp; gắn kết giữa nông nghiệp và môi trường; đặt khoa học - công nghệ và con người làm trung tâm.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh: “Với khát vọng phát triển mạnh mẽ và quyết tâm chính trị cao, toàn ngành sẽ đoàn kết, chung sức, đồng lòng, hướng tới thực hiện thắng lợi các mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045”.

Bước đi kiện toàn hôm nay chính là nền tảng để ngành Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam vươn xa, khẳng định vị thế trong khu vực và trên thế giới.

Hồng Minh