Kinh tế biển xanh đang là xu hướng phát triển của thế giới, đặc biệt là các quốc gia có biển. Đây là một trong những nghiên cứu đầu tiên ở Việt Nam về phát triển kinh tế biển có sử dụng khái niệm kinh tế biển xanh. Báo cáo đưa ra “ các kịch bản xanh lam trong phát triển kinh tế biển cho Việt Nam” gồm 6 lĩnh vực kinh tế biển chủ chốt của Việt Nam gồm: Ngư nghiệp, năng lượng tái tạo, dầu khí, du lịch, giao thông vận tải, môi trường và hệ sinh thái.

Một số kịch bản đến năm 2030 đã được phát triển cho từng ngành, lĩnh vực bao gồm kịch bản cơ sở và kịch bản “ phát triển bền vững” hay còn gọi là “xanh lam” phù hợp và bám sát khái niệm kinh tế xanh và kinh tế biển xanh.

Kịch bản xanh lam mang lợi ích vượt trội về sự đóng góp của GDP, GNI của các ngành kinh tế biển và thu nhập bình quân đầu người cho các lao động tham gia trong khối nghề biển. Nghiên cứu cho thấy với kịch bản xanh lam được áp dụng, GDP của kịch bản xanh lam sẽ hơn kịch bản cơ sở lần lượt là 296 ngàn tỷ đồng vào năm 2025 và 538 ngàn tỷ đồng vào năm 2030.

Phát biểu tại buổi lễ, bà Caitlin Wiesen, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho biết: UNDP biểu dương mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Bộ TN&MT cùng với các bộ, ngành khác có liên quan của Việt Nam đã cùng chúng tôi trong chuẩn bị sự kiện này. Kinh tế đại dương có vai trò rất lớn. Việt Nam có 28 tỉnh ven biển, là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng cư dân Việt, bên cạnh đó biển có tiềm năng về điện gió. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển thì vấn đề ô nhiễm, khai thác tài nguyên quá mức đang đe dọa tài nguyên biển. Nước biển dâng cao, rác nhiều hơn hải sản dưới đại dương,…đang là mối nguy cho đại dương và con người.

Điều quan trọng là đẩy nhanh quy hoạch không gian biển và các chính sách là cần thiết để khai thác tiềm năng to lớn của ngành kinh tế biển. Trong khi tiềm năng rất lớn đối với ngành đánh bắt và nuôi trồng thủy sản của Việt Nam và năng lượng tái tạo biển- đặc biệt là gió ngoài khơi, các dịch vụ hệ sinh thái đa dạng sinh học và du lịch thì điều cốt yếu là phải cân bằng sự tăng trưởng của các lĩnh vực liên kết chặt chẽ này, vì sự phát triển của một ngành có thể tác động được những ngành khác”.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; Nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam cho biết: “Báo cáo đưa ra một số khuyến nghị quan trọng để thúc đẩy kinh tế biển xanh tại Việt Nam, góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các mục tiêu phát triển bền vững và của Liên Hợp quốc, trong đó có mục tiêu SDG 14 về bảo tồn và sử dụng bền vững các đại dương, biển và tài nguyên biển. Hội nghị là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ của các bên: Bộ TN&MT, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam; UNDP và các bộ, ngành có liên quan,…Đây là những ý tưởng được bắt đầu từ năm 2018, tại thời điểm đó Tổng cục đã cùng với UNDP xây dựng báo cáo về kinh tế biển xanh theo xu hướng tất yếu của thế giới và Việt Nam. Thực hiện tốt kịch bản kinh tế xanh sẽ giúp các ngành kinh tế biển sẽ vươn lên một tầm cao mới trong hành trình vươn ra biển lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, thực trạng phát triển kinh tế chưa bền vững, chưa có sự gắn kết giữa xã hội, kinh tế và bảo vệ môi trường. Ô nhiễm rác thải nhựa đang làm suy giảm đa dạng sinh học dưới đại dương, bên cạnh đó là tình trạng khai thác quá mức. Vì vậy, Việt Nam cùng thế giới hành động để giảm thiểu những tác hại để hành động theo các kịch bản để phát triển kinh tế biển xanh là xu hướng tất yếu, trách nhiệm của chúng ta”.

Chương trình đã tổ chức thảo luận bàn tròn về các lĩnh vực và cùng đưa ra những khuyến nghị về chính sách dựa trên ngành để đạt được quỹ đạo kịch bản xanh, bao gồm:

Thủy sản và nuôi trồng thủy sản: Giảm sản lượng đánh bắt thủy sản xuống mức sản lượng bền vững tối đa (gần 2,7 triệu tấn mỗi năm) thông quá việc giảm sản lượng đánh bắt 2% mỗi năm, bao gồm giảm 5% mã lực tài ven bờ mỗi năm; duy trì diện tích nuôi trồng hải sản và cải tiến quản lý để dẫn đến năng suất an toàn tăng 3,5% mỗi năm. Để đạt được mục tiêu đưa ra trong kịch bản, chúng ta cần đẩy mạnh ra xa, uuw tiên công nghệ cao và chuyển đổi vật liệu nuôi bền vững. Bên cạnh đó chuyển đổi nghề đánh bắt chuyển sang nuôi, khai thác thân thiện,..

Dầu khí: Thúc đẩy tiết kiện năng lược trong các hoạt động sản xuất dầu khí; tăng cường bảo vệ môi trường và tăng cường tham gia vào lĩnh vực sản xuất năng lượng tái tạo trên biển mới nổi. Dầu khí đã, đang có những nghiên cứu, giải pháp đón đầu, tham gia vào được đầu tư cùng điện gió ngoài khơi để nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác ngoài biển, bảo đảm hiểu quả kinh tế và tiết kiệm năng lượng trong sản xuất.

Năng lượng tái tạo biển: Mở rộng nhanh chóng các nguồn năng lượng tái tạo biển đạt 10.000 MW lắp đặt vào năm 2030, bao gồm xấp xỉ 4.500 MW gió gần bờ (chủ yếu đồng bằng song Cửu Long) và 5.500 MW gió ngoài khơi (chủ yếu là khu vực Nam Trung bộ). Hiện điện gió ngoài khơi là ngành công nghiệp mới nổi, hiện tại còn nhiều khó khăn, nhưng trong tương lai nó sẽ là một lĩnh vực giúp giảm thiểu áp lực về điện.

Tài nguyên và Môi trường biển: Đến năm 2025, tổng thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người theo kịch bản cơ sở là 147 triệu đồng, trong kịch bản xanh lam bình quân đầu người là 230 triệu đồng. Tương tự, vào năm 2030, GNI trên đầu người theo kịch bản cơ sở là 163 triệu đồng, trong kịch bản xanh lam là 290 triệu đồng.

Du lịch: Thúc đẩy tăng trưởng khách quốc tế 8-10%/năm và khách nội địa 5-6%/năm đến năm 2030, đạt 1,6 triệu giường khách du lịch với tỷ lệ lấp đầy 65% vào năm 2030; đưa các tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm cả nước biển dâng vào quy hoạch du lịch. Hiện du lịch đang xây dựng quy hoạch hệ thống du lịch thì vấn đề môi trường đang được thể hiện và rất ưu tiên thông qua các chất lượng dịch vụ, hướng đến thị trường nhận thức về môi trường cao. Bên cạnh đó, quan tâm đến vai trò và trách nhiệm của cộng đồng với môi trường và hưởng lợi kinh tế.

Vận tải hàng hải: Tăng vận tải bên 20,6% hoặc thị phần vào năm 2030; nâng khối lượng hàng hóa vận chuyển lên 787 triệu tấn và mở rộng vận tải nội địa lên 289 triệu tấn. Nhu cầu vận tải viễn dương rất mạnh, hiện có khó khăn trong lĩnh vực vận tải biển chưa có các chiến lược phát triển dịch vụ. Vì vậy cần có các định hướng phát triển chiến lược, dịch vụ vận tải, hậu cần cho tàu biển rất quan trọng trong giai đoạn tới.

Diệp Anh