Để tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) đã ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, với mục tiêu phấn đấu: “Đến năm 2030, đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, đạt cơ bản các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển... Đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn; kinh tế biển đóng góp quan trọng vào nền kinh tế đất nước...”. 

Để hiện thực hóa chỉ đạo của Trung ương Đảng, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch tổng thể và Kế hoạch 5 năm thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW, trong đó xác định rõ mục đích, yêu cầu, các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể cần thực hiện đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045; Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều quyết định quan trọng để tổ chức và triển khai thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW; chỉ đạo các bộ, ngành Trung ương xây dựng các đề án, dự án, nhiệm vụ để triển khai Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025, Kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025.

Quán triệt, thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Trung ương Đảng, Chính phủ về phát triển kinh tế biển, đảo, Tỉnh ủy Cà Mau đã chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ để thúc đẩy kinh tế biển, đảo phát triển toàn diện. Tỉnh ủy ban hành Chương trình hành động số 40-CTr/TU, ngày 30/6/2020 thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW trên tinh thần quán triệt, thực hiện đầy đủ 5 quan điểm của Nghị quyết số 36-NQ/TW, đồng thời thống nhất quan điểm chỉ đạo: “... phát triển kinh tế biển phải phù hợp với tình hình thực tế của địa phương nhằm phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế sẵn có, trở thành tỉnh phát triển mạnh về kinh tế biển, đạt cơ bản các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển”. Xác định các định hướng lớn về phát triển kinh tế biển của tỉnh Cà Mau gồm: (1) Tập trung phát triển các ngành kinh tế biển có nhiều tiềm năng, lợi thế như: Kinh tế thủy sản, năng lượng tái tạo, du lịch biển, kinh tế hàng hải; (2) Tiếp tục đầu tư hạ tầng khu kinh tế, khu công nghiệp và các đô thị ven biển; (3) Phát triển KT-XH gắn với BVMT, thích ứng với BĐKH và bảo đảm QP-AN. Ngoài ra, tỉnh đề ra 3 định hướng lớn, 4 khâu đột phá và 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp thực hiện.

Những định hướng lớn chỉ đạo của Trung ương, Chính phủ, Tỉnh ủy được tiếp tục khẳng định trong Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, đó là: “Chú trọng phát triển kinh tế biển, du lịch, năng lượng tái tạo nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng, lợi thế của tỉnh, tạo bức phá phát triển kinh tế nhanh, bền vững”.

Nhất quán quan điểm và định hướng hành động như trên, những năm qua tỉnh tập trung nguồn lực xây dựng tỉnh Cà Mau trở thành địa phương phát triển mạnh về biển, tỉnh ưu tiên thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm sau: (1) Tổ chức lại các hoạt động khai thác và nuôi trồng hải sản theo hướng bền vững, tăng cường bảo vệ, tái sinh nguồn lợi hải sản; tăng cường ứng dụng KH&CN trong nuôi trồng, khai thác, bảo quản, chế biến hải sản; (2) Quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng khu vực ven biển; (3) Quy hoạch, thu hút đầu tư xây dựng, tổ chức khai thác đồng bộ, có hiệu quả các cảng biển tổng hợp, cảng chuyên dùng vận chuyển hàng hóa, khách du lịch (Hòn Khoai, Năm Căn, Sông Đốc…) gắn với phát triển hạ tầng logistics; thu hút đầu tư xây dựng, khai thác năng lượng tái tạo khu vực ven biển theo quy hoạch được duyệt; (4) Hỗ trợ, tạo điều kiện để người dân ven biển chuyển đổi nghề từ các hoạt động có nguy cơ xâm hại, tác động tiêu cực đến biển sang bảo vệ, bảo tồn, tạo sinh kế bền vững, việc làm mới ổn định, nâng cao thu nhập cho người dân.

Việt Nam là quốc gia vùng Đông Nam Á, nằm tiếp giáp biển Đông và một phần biển Tây, có bờ biển dài hơn 3.260 km, có trên 3.000 hòn đảo lớn, nhỏ; trong 63 tỉnh, thành phố, thì có 28 tỉnh, thành phố có biển. Tiềm năng, lợi thế kinh tế biển của Việt Nam rất đa dạng, phong phú.

Cà Mau là tỉnh địa đầu cực Nam của Tổ quốc, có vị trí khá đặc biệt với ba mặt giáp biển, chiều dài bờ biển trên 254 km, chiếm 7,8% chiều dài bờ biển cả nước. Toàn tỉnh có 6/9 huyện, thành phố và 23/101 xã, phường, thị trấn tiếp giáp biển. Trên biển có 10 đảo thuộc 3 cụm đảo: Cụm đảo Hòn Khoai (544 ha), cụm đảo Hòn Chuối (544 ha) và cụm đảo Hòn Đá Bạc (7,6 ha); đặc biệt, cụm đảo Hòn Khoai có vị trí đặc biệt quan trọng, nằm giữa vùng biển Đông và Vịnh Thái Lan, gần đường hàng hải quốc tế, có rất nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển các ngành, lĩnh vực: Khai thác và nuôi trồng thủy hải sản, khoáng sản, du lịch, dịch vụ vận tải, cảng biển tổng hợp, phát triển năng lượng tái tạo, các dịch vụ... và có vị trí đặc biệt quan trọng về QP-AN. 

Phát huy lợi thế, khắc phục những khó khăn, hạn chế, trong những năm qua, Cà Mau đã tập trung nguồn lực đầu tư, xây dựng nhiều dự án, công trình nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế từ biển đạt được những kết quả quan trọng.

Toàn tỉnh có 4.269 tàu cá đăng ký quản lý, với tổng công suất 870.010CV; sản lượng khai thác thủy hải sản bình quân hằng năm đạt trên 230 ngàn tấn. Cùng với việc khai thác hải sản, đội tàu còn góp phần quan trọng bảo vệ an ninh chủ quyền, biên giới quốc gia trên biển. Các cảng cá, bến cá, khu neo đậu tránh, trú bão (Cảng cá Sông Ông Đốc, Cảng cá cụm đảo Hòn Khoai, Cảng cá Rạch Gốc, Cảng cá Cái Đôi Vàm, Cảng cá Hố Gùi...) đã được quan tâm đầu tư xây dựng và phát huy hiệu quả, bảo đảm an toàn cho tàu và ngư dân vào trú bão, kết hợp với khu dịch vụ hậu cần nghề cá, giảm thiểu chi phí cho ngư dân, thực hiện các quy định quốc tế về khai thác hải sản.

Nuôi trồng thủy sản của tỉnh phát triển theo hướng hiệu quả, bền vững, đa dạng hóa đối tượng và phương thức nuôi; tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi; giá trị sản xuất của ngành tôm chiếm 80% trong tổng giá trị sản xuất lĩnh vực nuôi trồng thủy sản và chiếm 49% so với tổng giá trị sản xuất toàn ngành nông nghiệp của tỉnh. Ngành tôm chi phối đến đời sống trên 50% dân số của tỉnh, liên quan trực tiếp đến việc làm trên 350 nghìn lao động (trong đó, lao động tham gia trực tiếp hoạt động nuôi tôm khoảng 300 ngàn người); nghề nuôi hàu, sò huyết ven biển, nuôi cá lồng bè ven đảo đang phát triển khá mạnh. Tổng sản lượng nuôi trồng thủy hải sản của tỉnh bình quân hằng năm trên 370 nghìn tấn.

Toàn tỉnh hiện có 38 doanh nghiệp với 41 nhà máy chế biến và xuất khẩu thủy hải sản, có máy móc và công nghệ hiện đại, tiên tiến; tổng công suất thiết kế khoảng 250 nghìn tấn tôm nguyên liệu/năm. Hầu hết các nhà máy đều đạt các tiêu chuẩn quốc tế (SA-8000, ISO 26000, ISO-9001, BRC, B.A.P...). Kim ngạch xuất khẩu bình quân hằng năm trên 01 tỷ USD, chiếm khoảng 30% giá trị kim ngạch xuất khẩu tôm cả nước. Năm 2022, sản lượng chế biến tôm khoảng 183 nghìn tấn, kim ngạch xuất khẩu thủy sản trên 1,3 tỷ USD.

Cảng Năm Căn có khả năng tiếp nhận tàu 5.000 DWT, đây là hệ thống hạ tầng quan trọng thúc đẩy kinh tế biển phát triển. Tỉnh đang tập trung mời gọi đầu tư xây dựng Cảng biển tổng hợp Hòn Khoai và các cảng theo quy hoạch được phê duyệt để phát triển kinh tế hàng hải.

Bên cạnh đó, ngành dầu khí, năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo là một trong những điểm sáng của ngành công nghiệp tỉnh. Năm 2022, sản lượng phân bón ước đạt 01 triệu tấn, sản lượng khí thương phẩm ước đạt 1,3 triệu m3, sản lượng khí hóa lỏng đạt 105 ngàn tấn.

Sản lượng điện sản xuất ước đạt 4.200 triệu kWh (điện khí ước đạt 3.935 triệu kWh; điện mặt trời ước đạt 100 triệu kWh; điện gió ước đạt 165 triệu kWh). Hiện nay, tỉnh Cà Mau đang tập trung xây dựng để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt Đề án xuất khẩu điện vùng biển ngoài khơi của tỉnh, với mục tiêu xuất khẩu khoảng 2.000MW vào năm 2031 và dự kiến tăng lên 4.000MW vào năm 2040. Tính từ năm 2016 đến nay, trên địa bàn tỉnh có 5 nhà đầu tư điện gió với 11 dự án nhà máy điện gió ven biển được cấp thẩm quyền giao khu vực biển, với tổng diện tích trên 6.241 ha (tổng công suất khoảng 592MW); trong đó, Bộ TN&MT giao 3 dự án, diện tích 2.470 ha; UBND tỉnh giao 08 dự án, diện tích trên 3.771 ha. 3 dự án tổng công suất 100MW đã vận hành thương mại (Dự án Nhà máy điện gió Tân Thuận giai đoạn 1-25MW và giai đoạn 2-50MW; dự án Nhà máy điện gió Tân Ân 1 giai đoạn 1-25MW); 1 dự án công suất 45MW đã thi công hoàn thành đang chờ giá bán điện mới để vận hành. 

Nhờ đổi mới hoạt động quảng bá, xúc tiến du lịch, với chuỗi sự kiện Cà Mau - Điểm đến năm 2021, 2022, đặc biệt là Lễ hội Cua, thu hút lượng khách du lịch tăng mạnh qua từng năm (Năm 2022, thu hút khoảng 1,5 triệu lượt khách du lịch, với tổng thu du lịch đạt 2.200 tỷ đồng). Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch quốc gia Mũi Cà Mau đang được hoàn thiện; Đề án Làng Văn hóa Du lịch Đất Mũi giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030 được phê duyệt là tiền đề tiếp tục phát triển sản phẩm du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ. Hạ tầng kỹ thuật, cơ sở vật chất đáp ứng ngày càng tốt hơn cho hoạt động du lịch. Các tour, tuyến du lịch ngoài tỉnh đang dần kết nối với các khu, điểm du lịch của tỉnh; tuyến tàu du lịch Cà Mau - Nam Du - Phú Quốc, đường bay thẳng Cà Mau - Hà Nội đi vào hoạt động từ ngày 29/4/2023, góp phần thúc đẩy du lịch của tỉnh Cà Mau ngày càng tăng tốc. Các mô hình du lịch cộng đồng ở Đất Mũi ngày càng bảo đảm chất lượng, an toàn cho du khách; mô hình du lịch cộng đồng ở các huyện: Trần Văn Thời, Ngọc Hiển, U Minh... từng bước nâng lên về chất lượng dịch vụ, thu hút ngày càng đông du khách.

Thực hiện Chương trình số 27-CTr/TU/2022 của Tỉnh ủy về phát triển hệ thống đô thị tỉnh Cà Mau đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Trong đó, mục tiêu giai đoạn 2022 - 2025, các đô thị ven biển cơ bản đạt đô thị loại IV, gồm các đô thị du lịch sinh thái như: Xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời; đô thị chuyên ngành dịch vụ thủy sản như xã Khánh Hội, huyện U Minh; đô thị chuyên ngành năng lượng, công nghiệp thủy sản và logistics xã Tân Thuận, huyện Đầm Dơi. Trên địa bàn tỉnh hiện có 71 chợ, 2 trung tâm thương mại, 2 siêu thị tổng hợp, 3 siêu thị chuyên doanh, có trên 120 cửa hàng tiện lợi và hơn 6.300 cửa hàng kinh doanh tổng hợp hoạt động, phục vụ nhu cầu mua sắm cho người dân. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2022 đạt 73.395 tỷ đồng; hoạt động thương mại điện tử ngày càng phát triển.

Nhằm bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái biển, tỉnh đã chỉ đạo xúc tiến thủ tục thành lập các khu bảo tồn biển quanh các cụm đảo, khu dự trữ sinh quyển thế giới Mũi Cà Mau; xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình phát triển và bảo vệ nguồn lợi thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Công tác dự báo, cảnh báo thiên tai, quan trắc, giám sát môi trường biển, BĐKH, nước biển dâng được quan tâm thực hiện.

Tỉnh Cà Mau có bờ biển dài, hệ thống sông ngòi, kênh rạch dày đặc bậc nhất cả nước địa hình bờ biển phức tạp, những năm gần đây dưới tác động của BĐKH làm nước biển dâng và lượng phù sa ngày càng giảm dần, đã làm cho bờ biển tỉnh Cà Mau bị sạt lở ngày càng nghiêm trọng. Với sự quan tâm hỗ trợ của Chính phủ, bộ, ngành Trung ương và sự cố gắng, nỗ lực của tỉnh, trong những năm qua, tỉnh Cà Mau đã đầu tư xây dựng hoàn thành được 56,7km kè kiên cố và 54km đê bảo vệ bờ biển, với tổng kinh phí 2.398 tỷ đồng, những công trình trên đã phát huy hiệu quả rõ rệt, làm giảm sóng, chống sạt lở và bước đầu đã gây bồi, tạo bãi, khôi phục gần 1.000 ha rừng phòng hộ. Hiện nay, tỉnh Cà Mau đang chuẩn bị triển khai thực hiện gần 31,2 km, với kinh phí gần 1.285 tỷ đồng.

Dù tỉnh đã đạt được một số kết quả nổi bật nêu trên; tuy nhiên, kinh tế biển phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế hiện có, chưa là động lực thật sự của nền kinh tế của tỉnh. Tiến độ triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn tỉnh còn chậm, chưa đồng bộ. Cơ cấu ngành nghề khai thác thủy hải sản chưa hợp lý, phương tiện khai thác thủy sản ven bờ còn nhiều, chưa có giải pháp chuyển đổi hiệu quả; tình trạng tàu cá và ngư dân của tỉnh khai thác hải sản vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý tuy có giảm nhưng vẫn còn xảy ra. Tiến độ các dự án năng lượng còn chậm, số lượng dự án điện gió đưa vào vận hành thương mại đạt thấp so với dự kiến. Hạ tầng kỹ thuật, khoa học công nghệ và nguồn lực để phát triển ngành kinh tế biển còn thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế biển. Chất lượng đô thị ven biển còn thấp, thiếu đồng bộ với các khu vực quy hoạch phát triển mới; chưa đầu tư được tuyến đường bộ ven biển, do đó chưa đáp ứng yêu cầu cho phát triển KT-XH của tỉnh, cũng như thu hút đầu tư. Tình trạng sạt lở bờ sông, bờ biển, ven biển ảnh hưởng nghiêm trọng đến KT-XH, QP-AN và sinh kế người dân; ô nhiễm môi trường biển có chiều hướng gia tăng; đây là những trở lực, điểm nghẽn kìm hãm phát triển kinh tế biển Cà Mau thời gian qua.

Để Cà Mau trở thành một trong những địa phương phát triển mạnh về kinh tế biển, ngoài sự chủ động, nỗ lực của tỉnh thì rất cần sự quan tâm của các cơ quan Trung ương, Quốc hội, Chính phủ và sự hỗ trợ của các bộ, ngành Trung ương đối với các vấn đề sau:

Xem xét quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch tổng thể khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên vùng bờ biển thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Sớm xem xét phê duyệt Đề án xuất khẩu điện vùng biển ngoài khơi, thống nhất chủ trương đầu tư, nâng cấp về quy mô, công suất các nhà máy điện, đạm tại Cà Mau; thống nhất chủ trương tách diện tích rừng khu vực Công viên văn hóa Mũi Cà Mau khỏi diện tích của Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau để thu hút đầu tư, phát triển du lịch. Sớm xem xét, hỗ trợ đầu tư các dự án xây dựng đê biển, xây dựng kè tạo bãi khôi phục rừng phòng hộ, chống sạt lở ven biển, ứng phó với BĐKH.

Quan tâm đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng, dịch vụ hậu cần phục vụ khai thác thủy hải sản, đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng về công suất tàu và sản lượng khai thác; hỗ trợ đầu tư xây dựng trung tâm đầu mối ở Cà Mau gắn với vùng nguyên liệu về thủy hải sản khu vực ven biển. 

Hỗ trợ tỉnh lập quy hoạch chi tiết và mời gọi đầu tư Cảng biển tổng hợp Hòn Khoai; ưu tiên bố trí vốn đầu tư nâng cấp cảng Năm Căn, nạo vét cửa biển Bồ Đề và sớm triển khai nâng cấp, mở rộng Sân bay Cà Mau thành sân bay cấp 4C, tạo động lực thúc đẩy phát triển KT-XH của tỉnh.

Để tạo điều kiện cho Cà Mau phát triển mạnh về kinh tế biển, làm giàu từ biển, với sự cố gắng, nỗ lực và khát vọng phát triển của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân trong tỉnh, dưới sự lãnh đạo sâu sát của Trung ương Đảng, sự chỉ đạo, điều hành linh hoạt, quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ; sự quan tâm hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn kịp thời của các bộ, ngành Trung ương, tin tưởng rằng tỉnh Cà Mau sẽ hiện thực hóa khát vọng vươn ra biển lớn.

NGUYỄN TIẾN HẢI

Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 

Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau

Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 17+18 (Kỳ 1+2 tháng 9) năm 2023