Dòng chữ Phong Nha – Kẻ Bàng được dựng trên núi đá vôi, một điểm nhấn ấn tượng trên đường chinh phục các hang động của Phong Nha – Kẻ Bàng (ảnh. Quốc Hùng)

Chạm vào “Di sản thiên nhiên thế giới”

Có lẽ cái tên Phong Nha – Kẻ Bàng đã quá đỗi quen thuộc với nhiều du khách trong nước, cũng như du khách quốc tế, bởi sự nổi tiếng của nó. Nơi đây được mệnh danh là “Vương quốc hang động” – “Kinh đô du lịch mạo hiểm”, hẳn phải có lý do của nó? Được biết, năm 2003 lần đầu tiên VQG Phong Nha – Kẻ Bàng được UNESCO công nhận là “Di sản thiên nhiên thế giới”, với tiêu chí giá trị ngoại hạng về địa chất, địa mạo. Và lần thứ hai vào năm 2015, với tiêu chí về đa dạng sinh học, sinh thái, với diện tích vùng lõi là 123.326 ha và vùng đệm là 220.055 ha. Vừa qua, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng lại được UNESCO phê chuẩn điều chỉnh ranh giới Di sản thiên nhiên thế giới VQG Phong Nha – Kẻ Bàng để bao gồm VQG Hin Nam Nô của (Lào), với tên gọi: “VQG Phong Nha – Kẻ Bàng và VQG Hin Nam Nô” trong Danh sách Di sản Thế giới. Theo đó, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng trở thành Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới đầu tiên của nước ta.

Ngã ba sông Son và cửa động Phong Nha nhìn từ trên cao (ảnh. Quốc Hùng)

Về thăm “Di sản thiên nhiên thế giới” VQG Phong Nha – Kẻ Bảng vào những ngày hè nóng bức, mới hiểu hết được những giá trị của môi trường, thiên nhiên mang lại cho con người. Khi xe chúng tôi đang bon bon trên quốc lộ hướng về “Di sản thiên nhiên thế giới”, phóng tầm mắt về phía trước, tôi chợt thấy dòng chữ “Phong Nha – Kẻ Bàng” màu trắng khá lớn được dựng ngay trên vách núi đá vôi sững sững, “đặc sản”, đặc trưng của nơi đây. Tôi vội tấp xe vào lề đường, lôi máy ghi lại khung cảnh tấm pano quảng cáo của VQG Phong Nha – Kẻ Bàng rất đặc biệt này. Và thời khắc đó, tôi biết mình đang “chạm” vào “Di sản thiên nhiên thế giới”, nơi ẩn chứa rất nhiều bí ẩn, thú vị dưới tán rừng nhiệt đới nguyên sinh với những hang động kỳ bí được tạo hóa dựng lên từ hơn 400 triệu năm trước…

Vẻ đẹp thơ mộng của sông Son, với làn nước trong xanh như ngọc bích, hàng ngày đón hàng chục đoàn khách trong và ngoài nước thăm quan

Trên đường di chuyển đến Ban Quản lý VQG Phong Nha – Kẻ Bàng, chúng tôi được thỏa thích phóng tầm mắt ngắm vẻ đẹp hùng vỹ của những dãy núi đá vôi và nét đẹp thơ mộng, trong làn nước trong xanh như ngọc bích của dòng sông Son, sông Chày nơi hàng ngày chào đón hàng trăm đoàn thuyền chở du khách thập phương thăm quan trải nghiệm trên sông và di chuyển đến các hang động, điểm thăm quan trong chuỗi tour du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng. 

Dòng sông Son thơ mộng, trong xanh như ngọc bích làm đắm say biết bao du khách thập phương

Giám đốc Ban Quản lý VQG Phong Nha – Kẻ Bàng Phạm Hồng Thái tiếp chúng tôi với tinh thần rất phấn khởi, bởi ngành du lịch của tỉnh Quảng Trị nói chung và Phong Nha – Kẻ Bảng nói riêng đang có rất nhiều tín hiệu khởi sắc. Ông Thái cho biết, năm 2024, Phong Nha – Kẻ Bàng đón gần 875.000 lượt khách (tăng 26%). Doanh thu từ du lịch và dịch vụ đạt hơn 310 tỷ đồng (tăng 11%). Và năm 2025, “xông đất” cho Phong Nha – Kẻ Bàng là 68 vị khách đến từ nhiều nước như: Australia, Canada, Nhật Bản, Anh, Malaysia và các tỉnh, thành Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Nghệ An, Thanh Hóa... Không biết có phải con số 68 “lộc phát” mang lại may mắn hay không, nhưng 6 tháng đầu năm 2025 Phong Nha – Kẻ Bàng đã đón hơn 352.000 lượt khách, doanh thu đạt hơn 152 tỷ đồng, trong đó du khách nước ngoài chiếm khoảng 30%, mặc dù đây mới là thời điểm “đầu mùa” của du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng.

Phong Nha – Kẻ Bàng… vẻ đẹp riêng biệt

Một góc hang Sơn Đoòng – động Karst lớn nhất thế giới nhìn từ dưới lên trên (Ảnh: Ryan Deboodt)

Ông Phạm Hồng Thái cho biết, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng chứa đựng nhiều giá trị nổi bật toàn cầu về địa chất, địa mạo và đa dạng sinh học. Khối núi đá vôi Phong Nha – Kẻ Bàng là một trong những khối Karst lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á, có lịch sử hình thành cách đây hơn 400 triệu năm với đầy đủ các giai đoạn phát triển chính của vỏ trái đất; có hơn 1.000 hang động, trong đó có 425 hang động đã được khảo sát, đo vẽ với chiều dài hơn 230 km, trong đó hang Sơn Đoòng là hang động lớn nhất thế giới. Đây là những điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước, với vẻ đẹp không pha lẫn, riêng biệt không nơi nào có được.

Không chỉ có hang động, ở đây còn có hệ động thực vật đa dạng và phong phú với 2.953 loài thực vật, 1.394 loài động vật; trong đó, có 43 loài mới phát hiện cho khoa học và nhiều loài quý hiếm. Bên cạnh đó, vùng lõi và vùng đệm của VQG Phong Nha – Kẻ Bàng có nhiều giá trị về lịch sử, văn hóa như: Di tích đặc biệt đường Hồ Chí Minh huyền thoại, đường 20 Quyết thắng, hang Tám thanh niên xung phong, lễ hội đập trống của người Ma Coong, lễ mừng cơm mới của người Bru – Vân Kiều... 

Hang Pygmy - được Jungle Boss đưa vào khai thác du lịch năm 2018, hang khá rộng du khách có thể cắm trại trải nghiệm

Từ chỗ chỉ có hai sản phẩm du lịch là tham quan động Phong Nha và động Tiên Sơn, đến nay tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng có 17 sản phẩm du lịch, trong đó có những sản phẩm du lịch đẳng cấp quốc tế như: “Chinh phục Sơn Đoòng, hang động lớn nhất thế giới” hay “Chinh phục, tham quan hang Én”... Sau 22 năm kể từ khi được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới, tổng lượng khách đến tham quan tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đạt hơn 11 triệu lượt; doanh thu du lịch đạt hơn 2.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, theo Giám đốc Ban quản lý vườn, chất lượng một số sản phẩm chưa tương xứng với tài nguyên của di sản, du lịch vẫn còn mang tính mùa vụ, sản phẩm có sự trùng lặp nên chưa thật sự hấp dẫn du khách. Trong khi đó, tiềm năng về phát triển du lịch của vườn còn rất lớn, bởi nơi đây không chỉ có hệ thống hang động tuyệt đẹp và hấp dẫn mà còn có những bí ẩn tưởng như vô tận dưới những cánh rừng nguyên sinh.

Giám đốc Trung tâm Du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng Hoàng Minh Thắng cho hay, để sản phẩm du lịch của Phong Nha – Kẻ Bàng ngày càng phát triển, tạo thành sản phẩm du lịch độc đáo, riêng biệt, trước hết Phong Nha – Kẻ Bàng cần chú trọng hơn vấn đề xây dựng thương hiệu điểm đến ở Quảng Trị và Phong Nha – Kẻ Bàng. Bởi trên thực tế, thương hiệu du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng đã từng làm “nóng” trên thị trường du lịch trong nước và quốc tế thông qua một số chương trình, sự kiện đặc biệt như: Good Morning America, phim Kong Skull Island, Quảng Bình trong lòng Holywood… 

Hang Ô Rô - được phát hiện vào năm 2020 bởi các chuyên gia Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh

Đặc biệt năm 2024, chương trình Xúc tiến Du lịch – Điện ảnh Việt Nam tại Hoa Kỳ với chủ đề “Việt Nam – Điểm đến mới của điện ảnh thế giới”, trong đó, hình ảnh Phong Nha – Kẻ Bàng được quảng bá rầm rộ. Sự kiện nhận được đánh giá cao từ phía Hoa Kỳ và các nhà làm phim tinh hoa của thế giới và sau sự kiện nhiều biên bản hợp tác đã được ký kết và các đoàn làm phim quốc tế sẽ đến Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, như vậy vẫn chưa xứng tầm với các giá trị tài nguyên của Phong Nha – Kẻ Bàng. Vì thế, theo ông Thắng năm 2025 và các năm tiếp theo cần đẩy mạnh hơn nữa các sự kiện, quảng bá mang tầm quốc tế đến các thị trường lớn, như: Pháp, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia...

Dẫn chúng tôi di chuyển bằng thuyền trên sông Son thăm quan động Phong Nha, Tú Quyên cô hướng dẫn viên xinh đẹp người Quảng Trị vui vẻ cho biết, trong thời kỳ chiến tranh, nơi đây từng điểm trú ấn, hoạt động của bộ đội ta và là “kho” cất giữ vũ khí rất an toàn. Chỉ tay lên vách đá trước cửa hang, nơi có vết nứt vỡ của tảng đá, Tú Quyên giải thích: “Đây chính là vết tích do bom của địch đánh phá hang để lại. Với âm mưu đánh sập cửa hang, chôn vùi bộ đội ta và phá hủy kho vũ khí, nhưng âm mưu của địch đã thất bại, bởi nóc hang dày hàng chục mét, chúng dội hàng trăm tấm bom xuống đây, nhưng chỉ vỡ vài mỏm đá…”.

Đến với Phong Nha - Kẻ Bàng du khách có thể có những giây phút nghỉ ngơi giữa lòng "mẹ thiên nhiên"

Bước vào động Phong Nha, mặc dù bên ngoài trời nắng nóng rát mặt, nhưng trong động không khí mát rười rười. Di chuyển vào sâu trong động, tôi có cảm giác như đang lạc vào thiên đường, với vô vàn nhũ đá hình thù rất đặc biệt, đa màu sắc óng ánh đẹp lạ thường. Trong hàng vạn dải nhũ đá đặc sắc đó, tôi rất ấn tượng với dải nhũ đá “mái tóc cô tiên”. Đó là một dải nhũ đá cao khoảng 20 mét, trải dài từ nóc động xuống dưới đất, dải nhũ đá có màu xanh nhạt, hình dáng giống hệ như một mái tóc khổng lồ uốn lượn đẹp đến mê hoặc…

Du lịch sinh thái “Đề án” nâng tầm Phong Nha – Kẻ Bàng

Đầu tháng 6 năm 2024, UBND tỉnh Quảng Bình (cũ), nay là tỉnh Quảng Trị đã phê duyệt đề án phát triển “Du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí VQG Phong Nha – Kẻ Bàng, giai đoạn 2021-2030”. Đề án được kỳ vọng sẽ tạo “làn gió mới”, kích cầu du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng phát triển lên một tầm cao mới, không chỉ ở Quảng Trị, Việt Nam, mà mang tầm quốc tế.

"Vương quốc hang động” Phong Nha – Kẻ Bàng là một hệ thống hang động với hơn 1.000 hang động khác nhau, mỗi hang động có một vẻ đẹp riêng biệt

Theo đó, đề án được thực hiện trong phạm vi diện tích 124.832 ha bao gồm toàn bộ VQG Phong Nha – Kẻ Bàng và một phần diện tích rừng phòng hộ và rừng sản xuất liền kề được giao cho BQL VQG Phong Nha – Kẻ Bàng quản lý, bảo vệ; thời gian thực hiện đến năm 2030.

Mục tiêu của đề án nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học, hệ thống hang động gắn với bản sắc văn hóa các dân tộc; tiếp tục nâng cao hiệu quả kinh tế của VQG; góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho người dân địa phương; tiếp tục kêu gọi đầu tư để xây dựng các tuyến điểm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng giải trí mới, góp phần đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, thu hút lượng khách đến tham quan ngày càng tăng. Phấn đấu trong giai đoạn 2024 - 2025, lượng khách du lịch tăng bình quân tối thiểu 12,5%. Đến năm 2025, lượng khách du lịch đạt 1,5 triệu lượt, tổng doanh thu đạt khoảng 500 tỷ đồng. Đến năm 2030, lượng khách du lịch đạt khoảng 3 triệu lượt, tổng doanh thu đạt khoảng 1.500 tỷ đồng. 

Du khách nước ngoài chèo thuyền kayak thám hiểm động Phong Nha

Cùng với đó, đề án cũng yêu cầu các doanh nghiệp đang quản lý, khai thác các sản phẩm du lịch tiếp tục đầu tư để nâng cao chất lượng các dịch vụ, không ngừng chuyên nghiệp hóa phong cách phục vụ, tạo điều kiện để du khách trải nghiệm tốt nhất các giá trị khác biệt của Di sản thiên nhiên thế giới VQG Phong Nha – Kẻ Bàng.
Ngoài các tuyến, điểm du lịch đang khai thác, Đề án cũng đã xác định 20 khu vực (gồm 9 điểm và 11 tuyến du lịch) có tiềm năng cần ưu tiên kêu gọi đầu tư để phát triển các loại hình, sản phẩm du lịch. Cùng với 9 điểm du lịch nói trên, đề án định hướng 11 khu vực có tiềm năng độc đáo dự kiến phát triển các tuyến du lịch, gồm: Du lịch khám phá thiên nhiên rừng Re Khe máy bay; du lịch khám phá thiên nhiên hang Cà Roòng Kling Acu; khám phá thiên nhiên hang Vòm giếng Voọc; khám phá thiên nhiên hang Chỉ huy, hang cây Sanh, hang Bài; hang Hòa Hương…

Tác giá chụp ảnh lưu niệm cùng hướng dẫn viên Tú Quyên tại động Phong Nha

Các điểm du lịch mới này đều mang màu sắc riêng và có sức hấp dẫn. Ngoài ra, một số điểm du lịch như: Khu nuôi thả bán hoang dã Núi Đôi; du lịch nghỉ dưỡng cao cấp khu vực núi U Bò, khám phá thiên nhiên trên đỉnh Trường Sơn; du lịch sinh thái thác Chày; du lịch nghỉ dưỡng đồi Bà Tây; du lịch nghỉ dưỡng cao cấp hung Trắm Ná, suối nước Moọc... định hướng phát triển thành các điểm du lịch sinh thái, quan sát động vật hoang dã và khám phá các giá trị về văn hóa lịch sử, xây dựng resort, khách sạn cao cấp, leo núi, tắm suối, chèo thuyền kayak; khám phá quần thể bách xanh đá hơn 500 năm tuổi sống trên núi đá vôi ở độ cao hơn 600m...

Du khách trong và ngoài nước thăm quan động Phong Nha, một trong những địa điểm thu hút lượng khách tham quan lớn nhất Phong Nha – Kẻ Bàng

Theo ông Phạm Hồng Thái, chỉ sau một thời gian ngắn đề án được công bố đã có nhiều doanh nghiệp du lịch đến tìm hiểu cơ hội đầu tư. Những dự án đầu tiên đã bắt đầu khởi động, trong đó có những nhà đầu tư tâm huyết đã có một số sản phẩm nổi tiếng gắn với Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng. 

Một ngày không xa, khi du khách đến Phong Nha – Kẻ Bàng không chỉ được đắm chìm vào “Vương quốc hang động”, say đắm với “Kinh đô du lịch mạo hiểm”, mà còn được tận hưởng những dịch vụ nghĩ dưỡng đẳng cấp 5 sao tại các Resort bên suối, trên núi, với tầm view… “triệu đô” không có “nhưng”…!

Một số hình ảnh tác giả tham quan động Phong Nha:

Tác giả chụp ảnh lưu niệm tại động Phong Nha, một trong những động nổi tiếng của Phong Nha – Kẻ Bàng

 Tác giả chụp ảnh lưu niệm tại pho nhũ đá “mái tóc cô tiên” trong động Phong Nha

Cửa động Phong Nha bị vỡ vài mảng đá do bom của địch bắn phá trong những năm chiến tranh

Việt Tùng – Bùi Ánh