Tân Sơn từng là một xã miền núi còn nhiều khó khăn của tỉnh Phú Thọ. Giờ đây, Tân Sơn đang dần định hình một hướng phát triển riêng biệt: phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Không chỉ dừng lại ở mục tiêu quảng bá điểm đến, hướng đi này đang từng bước khẳng định vai trò như một đòn bẩy giảm nghèo bền vững, đưa đời sống người dân thay đổi từng ngày.

Thu hoạch chè – một trải nghiệm độc đáo với du khách đến với Tân Sơn

Văn hóa làm nền giúp du lịch mở đường
Điểm tựa đầu tiên đến từ chính giá trị văn hóa bản địa. Nghề dệt thổ cẩm là niềm tự hào của người Mường tại các khu Kim Thượng, Minh Đài, Xuân Đài… nhưng đã từng mai một trước sự lấn át của kinh tế hiện đại. Với quyết tâm khôi phục nghề truyền thống, chính quyền địa phương đã đồng hành cùng người dân đưa nghề trở lại đời sống. Ngày 9/8/2024, nghề dệt thổ cẩm Mường tại Kim Thượng và Xuân Đài chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây được coi là dấu mốc quan trọng để gìn giữ và phát triển giá trị văn hóa trong thời kỳ mới.

Dệt thổ cẩm tại Tân Sơn

Bà Hà Thị Thanh Xuân (khu Kim Thượng) chia sẻ: “Người dân giờ không chỉ trông vào nông nghiệp, mà còn dệt thổ cẩm, làm du lịch. Có thêm thu nhập, có thêm niềm vui”. Sự kết hợp giữa khôi phục nghề truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng giúp bà con không chỉ giữ được văn hóa, mà còn có thêm sinh kế lâu dài trên mảnh đất của mình.
Cùng với đó, mô hình homestay phát triển mạnh tại các khu Long Cốc, Xuân Sơn, nơi có lợi thế tự nhiên và văn hóa đặc sắc. Long Cốc Ecolodge là một ví dụ tiêu biểu cho hướng đi du lịch xanh, thân thiện môi trường. Với kiến trúc nhà sàn truyền thống được cải tạo phù hợp nhu cầu nghỉ dưỡng hiện đại, cơ sở này đã tạo việc làm cho hàng chục lao động bản địa. Hơn 80% nhân viên là người dân địa phương, được đào tạo bài bản về nghiệp vụ, kỹ năng phục vụ và giao tiếp. Đây không chỉ là mô hình kinh doanh du lịch, mà còn là môi trường học tập, trưởng thành cho thanh niên miền núi.

Một homestay ở Tân Sơn

Kết nối giá trị bản địa với hành trình thoát nghèo bền vững
Phát triển du lịch không thể chỉ dựa vào tự phát, những năm gần đây, huyện Tân Sơn (cũ) đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Thọ, các doanh nghiệp lữ hành tổ chức các tour trải nghiệm văn hóa dân tộc, đưa khách về với bản làng Mường – Dao. Qua đó, nhiều homestay được đầu tư bài bản, trở thành mô hình mẫu trong tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân.
Toàn huyện Tân Sơn (cũ) hiện có 17 homestay hoạt động, tập trung tại Long Cốc và Xuân Sơn. Chủ cơ sở được tham gia các khóa đào tạo từ nghiệp vụ nhà hàng, pha chế đến kỹ năng giao tiếp, truyền thông du lịch. Đặc biệt, các chương trình trải nghiệm như hái chè, chế biến ẩm thực dân tộc, trình diễn nghệ thuật truyền thống… đang tạo nên nét riêng đặc sắc, giúp du khách không chỉ đến mà còn ở lại, gắn bó và quay trở lại.
Nhằm tiếp tục phát triển du lịch gắn với giảm nghèo bền vững, Tân Sơn đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, hướng tới mục tiêu xây dựng nơi đây trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.
Ông Trần Khắc Thăng – Phó Chủ tịch UBND huyện Tân Sơn (cũ) cho biết: “Những năm qua, huyện đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững có sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư, cùng với việc huyện chủ động lồng ghép và huy động các nguồn lực để tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số”.
Phát huy kết quả từ Đề án Phát triển kinh tế phục vụ du lịch giai đoạn 2008–2015, định hướng đến năm 2020, huyện Tân Sơn (cũ) đã ban hành Kế hoạch số 71/KH-UBND ngày 17/1/2022 về phát triển du lịch giai đoạn 2021–2025. Trong đó xác định rõ các nhóm nhiệm vụ trọng tâm như: thu hút đầu tư phát triển hạ tầng du lịch gắn với bảo vệ môi trường sinh thái; xây dựng các điểm đến, cơ sở lưu trú, kinh doanh du lịch; phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng; đổi mới công tác truyền thông quảng bá; nâng cao chất lượng nhân lực; hỗ trợ các hộ kinh doanh dịch vụ homestay; tăng cường công tác tư vấn – quản lý – vận hành nhằm phục vụ khách du lịch ngày càng chuyên nghiệp hơn. Các nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững được lồng ghép để triển khai hiệu quả, từ tạo việc làm đến hỗ trợ sản phẩm OCOP. Chè xanh chất lượng cao, gà nhiều cựa, vịt suối, mật ong rừng, lợn lửng… giờ đây không chỉ là đặc sản vùng cao, mà còn là “đặc sản du lịch” mang thương hiệu Tân Sơn.

Người dân Tân Sơn thu hoạch lúa

Để khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có, Tân Sơn tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch gắn với văn hóa truyền thống, sản phẩm nông nghiệp đặc trưng và nghề thủ công địa phương. Đồng thời, đẩy mạnh hoạt động đào tạo, tập huấn nghiệp vụ du lịch đến từng thành viên trong các mô hình homestay, giúp người dân từng bước nâng cao kỹ năng, chủ động tham gia vào chuỗi giá trị du lịch cộng đồng một cách bền vững.
Du lịch trở thành động lực mới của miền núi
Những con số biết nói cho thấy một Tân Sơn đang chuyển mình mạnh mẽ. Giai đoạn 2018–2024, huyện Tân Sơn (cũ) đón gần 200.000 lượt khách du lịch, với doanh thu ước đạt hơn 36 tỷ đồng. Riêng 5 tháng đầu năm 2025, Tân Sơn đã đón hơn 10.000 lượt khách, đạt doanh thu hơn 3,5 tỷ đồng. Tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện giảm trung bình khoảng 1,5% mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người của đồng bào dân tộc thiểu số đạt trên 36 triệu đồng/năm.

Phong cảnh hữu tình ở Tân Sơn

Du lịch cộng đồng, sinh thái đã không còn là khái niệm xa vời với người dân vùng cao. Khi người dân được làm chủ chính câu chuyện của mình, từ nghề truyền thống đến bữa ăn, chỗ ở, nếp sống thì du lịch không chỉ là ngành kinh tế mới, mà là giải pháp căn cơ để thoát nghèo, giữ rừng, giữ đất và giữ bản sắc.
Tân Sơn hôm nay đang đi những bước vững chắc trên con đường phát triển bền vững. Văn hóa – môi trường – sinh kế gắn bó chặt chẽ, tạo nên mô hình kiểu mẫu cho nhiều địa phương trung du miền núi phía Bắc học hỏi và nhân rộng.

Đỗ Hùng – Lê Thành

>>>>> Xin vui lòng xem thêm:

- Phú Thọ: Thúc đẩy quản lý, khai thác và sử dụng bền vững tài nguyên nước;

- Phú Thọ: Phạt Công ty gạch Minh Sơn hơn 227 triệu đồng do chiếm đất lúa bất hợp pháp;

- Phú Thọ: Phạt Doanh nghiệp Xuân Trường 120 triệu đồng vì không thực hiện nghĩa vụ đóng cửa mỏ;

- Phú Thọ: Công ty Tiến Đạt bị phạt 600 triệu đồng do vi phạm hành chính trong khai thác khoáng sản;

- Phú Thọ: Phạt Công ty Hùng Mạnh 122 triệu đồng do khai thác khoáng sản ngoài ranh giới.