Việt Nam chủ động chính sách, quyết liệt ứng phó với biến đổi khí hậu

Phát biểu tại hội thảo, bà Mai Kim Liên, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết, với đặc điểm địa lý đường bờ biển dài, Việt Nam là một trong số những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu. Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã ghi nhận 20/21 loại hình thiên tai, thảm họa tự nhiên xảy ra trong phạm vi cả nước, gây thiệt hại về người và tài sản. Vì vậy, vấn đề gia tăng khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu trở thành vấn đề sống còn của các quốc gia, đặc biệt là Việt Nam, một trong những nước ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu. 

Theo bà Mai Kim Liên, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, với đặc điểm địa lý đường bờ biển dài, Việt Nam là một trong số những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề do biến đổi khí hậu

Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách và giải pháp để thích ứng với biến đổi khí hậu. Đến thời điểm hiện tại, nước ta đã chủ động và tham gia hiệu quả các điều ước, cam kết quốc tế và ban hành, triển khai nhiều chương trình về biến đổi khí hậu. Một trong những điểm nổi bật nhất trong nỗ lực thích ứng của Việt Nam cho đến thời điểm này là ban hành và triển khai Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (NAP). Sau khi NAP được ban hành, các Bộ ngành và địa phương đã có cơ sở xây dựng và triển khai các hoạt động thích ứng trong phạm vi quản lý, đồng thời đã ban hành hệ thống giám sát và đánh giá các hoạt động thích ứng biến đổi khí hậu cấp quốc gia. Hệ thống này nhằm đánh giá về hiệu quả các hoạt động thích ứng biến đổi khí hậu và cung cấp cơ sở cho việc quản lý, điều phối các hoạt động về thích ứng về biển đổi khí hậu. 

Với vai trò là cơ quan đầu mối thực hiện hệ thống giám sát và đánh giá các hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu, Cục Biến đổi khí hậu đã tổng hợp, nghiên cứu và xây dựng “Dự thảo Báo cáo giám sát, đánh giá hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu lĩnh vực nông nghiệp và môi trường 2024” và “Dự thảo Kế hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai thực hiện Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 28 tháng 01 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ”. Để đảm bảo tính toàn diện, khả thi và phù hợp với tình hình thực tiễn, thông qua hội thảo, Cục Biến đổi khí hậu mong muốn nhận được các ý kiến đóng góp để tiếp tục hoàn thiện hai dự thảo trước khi trình các cấp có thẩm quyền, góp phần thúc đẩy quá trình triển khai các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu.

Những nỗ lực trong việc thực hiện các hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu

Theo “Báo cáo giám sát, đánh giá hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu của Bộ nông nghiệp và Môi trường”, trong năm 2024, Bộ đã ban hành 6 văn bản quy phạm pháp luật và 14 chiến lược, quy hoạch liên quan đến thích ứng biến đổi khí hậu, bao gồm Kế hoạch quốc gia thích ứng giai đoạn 2021–2030, Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia, Quy hoạch bảo vệ nguồn lợi thủy sản, cùng các quy hoạch tài nguyên nước. Nội dung ứng phó với biến đổi khí hậu đã được lồng ghép vào 13 quy hoạch và chiến lược ngành, góp phần định hướng phát triển bền vững trong nông nghiệp, thủy sản và quản lý tài nguyên.

Bà Trần Minh Khuê, Cục biến đổi khí hậu trình bày tham luận tại Hội thảo

Về hạ tầng ứng phó, 8.879 tỷ đồng được đầu tư xây dựng kè phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển. Riêng trong lĩnh vực nông nghiệp, ngân sách đầu tư cho thích ứng biến đổi khí hậu đạt 8.988 tỷ đồng, chiếm 77% tổng kinh phí, với tỷ lệ giải ngân cao (90%).

Trên phương diện hợp tác quốc tế, Bộ đã ký kết 13 thỏa thuận hợp tác với nhiều đối tác như Đan Mạch, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh và ASEAN. Hơn 13 dự án quốc tế trị giá 255 tỷ đồng được triển khai, tập trung vào quản lý rủi ro khí hậu, phát triển đô thị xanh, kinh tế tuần hoàn các-bon thấp và bảo vệ Đồng bằng sông Cửu Long.

Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cũng ghi dấu với những đổi mới: triển lãm thực tế ảo “Giờ Trái đất” thu hút 50.000 lượt truy cập, chuỗi hội thảo về chuyển dịch năng lượng trải dài ba miền, cùng nhiều chiến dịch truyền thông về phát triển bền vững.

Dữ liệu và nhân lực là hai “điểm nghẽn” then chốt

Theo báo cáo của Vụ Kế hoạch – Tài chính, trong tổng số 44 chỉ số giám sát và đánh giá được ban hành tại Quyết định 3442/QĐ-BNN-KH ngày 12/9/2022, hiện mới có số liệu cho 30 chỉ số, còn 14 chỉ số không có số liệu. Đáng chú ý, nhiều chỉ số quan trọng về giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản thích ứng với biến đổi khí hậu hay diện tích sản xuất áp dụng biện pháp thích ứng vẫn chưa có số liệu chính thức. 

Ông Phạm Minh Hải - Phó Cục trưởng Cục Viễn thám quốc gia, phát biểu tại Hội thảo

Nguyên nhân được chỉ ra là: nhiều chỉ số còn phức tạp, khó xác định cách đo lường; quy mô sản xuất nông nghiệp manh mún, khó thống kê chính xác; thiếu kinh phí điều tra, khảo sát; kỳ thu thập chưa phù hợp; cán bộ phụ trách thay đổi, thiếu ổn định và liên tục.

Theo báo cáo, đội ngũ chuyên gia và cán bộ chuyên trách về biến đổi khí hậu còn khiêm tốn, đặc biệt là ở cấp địa phương và doanh nghiệp, gây khó khăn trong triển khai. Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông về cảnh báo sớm và giảm nhẹ rủi ro thiên tai mới mang tính thời sự, phong trào, chưa đi sâu phân tích, cụ thể các trường hợp và chưa phù hợp với nhu cầu thực tế của cộng đồng dân cư nên hiệu quả tuyên truyền chưa cao.

Từ thực tế này, Bộ kiến nghị cần tiếp tục cải thiện thể chế và xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật chi tiết về ứng phó với biến đổi khí hậu; tăng cường theo dõi, kiểm tra việc thực hiện pháp luật và các cam kết quốc tế; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ; đẩy mạnh hợp tác quốc tế; tăng cường truyền thông về cảnh báo sớm, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.

Cần làm rõ vai trò của từng nhóm tiêu chí để dễ dàng ứng dụng, đi vào thực tiễn

Tại hội thảo, bà Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của việc các dự thảo bám sát yêu cầu và tiêu chí trong Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 28/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Theo bà, để thuận lợi cho triển khai từ trung ương đến địa phương, các tiêu chí cần được cụ thể hóa, có yêu cầu rõ ràng. Đây là bước khởi đầu quan trọng, giúp các đơn vị nắm rõ nội dung cần báo cáo và có cái nhìn tổng quan nhằm đánh giá hiệu quả công tác thích ứng với biến đổi khí hậu. Bà Phạm Thị Thanh Ngà cũng đề xuất bổ sung các định lượng trong báo cáo, đặc biệt liên quan đến hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội.

PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, phát biểu nhấn mạnh yêu cầu dự thảo bám sát Quyết định 148/QĐ-TTg, đồng thời đề xuất cụ thể hóa tiêu chí và bổ sung định lượng về hiệu quả kinh tế, xã hội

Các chuyên gia cũng góp ý báo cáo cần nếu rõ mức độ biến đổi khí hậu và thiệt hại do biến đổi khí hậu để đề xuất các biện pháp thích ứng phù hợp. Việc tổ chức các chương trình tập huấn cần được nêu rõ trong kế hoạch nhằm tăng cao khả năng áp dụng vào thực tiễn. Nhờ vậy, các mô hình, giải pháp thích ứng mới có thể được triển khai đồng bộ, kịp thời và đúng với nhu cầu thực tế ở cơ sở.

Hội thảo không chỉ là dịp để rà soát, đánh giá những kết quả đã đạt được và thẳng thắn nhìn nhận khó khăn trong quá trình triển khai, mà còn là diễn đàn mở để các cơ quan quản lý, nhà khoa học và chuyên gia đưa ra góp ý, đề xuất giải pháp. Những ý kiến này sẽ là cơ sở quan trọng để Cục Biến đổi khí hậu tiếp tục hoàn thiện dự thảo báo cáo và kế hoạch triển khai, trước khi trình cấp có thẩm quyền xem xét. Qua đó, kỳ vọng nâng cao hiệu quả thích ứng biến đổi khí hậu trong nông nghiệp và môi trường, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững và bảo đảm sinh kế cho người dân trong bối cảnh khí hậu ngày càng khắc nghiệt.

Khánh Linh