Đối thoại chính sách Việt Nam - Nhật Bản năm 2025

Năm 2025, bối cảnh của Việt Nam có những biến động lớn, đặc biệt là liên quan tới cơ cấu tổ chức bộ máy hành chính từ trung ương tới địa phương. Hiện nay, Việt Nam đã sáp nhập các Bộ, ngành liên quan đến biển ở trung ương, có hiệu lực thực hiện từ 01/4/2025. Trong đó, đã sáp nhập Bộ Kế hoạch và Đầu tư với Bộ Tài chính thành Bộ Tài chính; sáp nhập Bộ Giao thông vận tải với Bộ Xây dựng thành Bộ Xây dựng; sáp nhập Bộ Tài nguyên và Môi trường với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Thời điểm hiện tại, cơ cấu tổ chức ở trung ương có 17 Bộ, cơ quan ngang bộ.

Ở địa phương, trước kia có 28/63 tỉnh, thành phố có biển nhưng đến nay có 21/34 tỉnh có biển; cấp xã có 311 cấp xã có biển trên tổng 3321 cơ quan hành chính cấp xã.

TS. Phạm Thị Gấm, Trưởng phòng Chính sách và Pháp chế, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam

Bốn định hướng trụ cột để Việt Nam "cất cánh" trong kỷ nguyên mới

Tại buổi Đối thoại chính sách biển Việt Nam - Nhật Bản năm 2025, TS. Phạm Thị Gấm, Trưởng phòng Chính sách và Pháp chế, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cho biết, Việt Nam có 04 định hướng trụ cột để phát triển đất nước trong thời gian tới, đây là nhân tố nòng cốt, yếu tố tiên quyết để Việt Nam "cất cánh" trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đây là những định hướng chung, bao gồm các ngành, các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực về biển. Cụ thể:

Trụ cột thứ nhất là Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Việt Nam xác định đây là một trong những trụ cột rất quan trọng để tạo đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và là đột phá hàng đầu để phát triển thời gian tới.

Trụ cột thứ hai là Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới. Đây là quyết sách đột phá, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước, xác định hội nhập là động lực chiến lược để Việt Nam vững bước vào kỷ nguyên mới.

Trụ cột thứ ba là Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Trụ cột này chính là lời hiệu triệu về một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, thực chất, vì nhân dân phục vụ. Đảng, Nhà nước xác định đây là khâu đột phá của đột phá để hoàn thiện chính sách, pháp luật trong thời gian tới.

Trụ cột thứ tư là Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Việt Nam xác định phát triển kinh tế tư nhân trở thành "một động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế quốc gia.

Các đại biểu tham dự phía Việt Nam

Để thực hiện các định hướng của Đảng, TS. Phạm Thị Gấm cho biết Việt Nam đã sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Tại văn bản luật, Luật Điện lực 2024 có hiệu lực từ 01/2/2025, đã có những quy định rất cụ thể về phát triển điện gió trên biển (bao gồm điện gió gần bờ và điện gió ngoài khơi) cũng như xác định thứ tự ưu tiên quy hoạch và cơ chế ưu đãi phát triển dự án điện gió ngoài khơi.

Cùng với đó, để đáp ứng yêu cầu trong thực hiện chính quyền địa phương 02 cấp, toàn bộ hệ thống các quy định đã được sửa đổi và đang tiếp tục hoàn thiện. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 131/2025/NĐ-CP quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ; trình tự, thủ tục thực hiện các thủ tục hành chính khi phân định thẩm quyền từ chính quyền cấp huyện cho chính quyền cấp xã hoặc cấp tỉnh. Trong lĩnh vực biển và hải đảo, toàn bộ các nhiệm vụ của cấp huyện đã được phân cấp cho cấp xã.

Định hướng hiện thực hoá chủ trương của Đảng

Theo định hướng của Trung ương về việc phân cấp, phân quyền triệt để cho các cấp, đặc biệt là ở cấp địa phương, trên cơ sở đó, Nghị định số 136/2025/NĐ-CP đã quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. Trong lĩnh vực biển và hải đảo, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã phân cấp, phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh cũng như phân cấp triệt để cho địa phương trong phạm vi ranh giới hành chính trên biển của tỉnh.

Ngoài ra, trong lĩnh vực biển và hải đảo còn có Nghị định 65/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2016/NĐ-CP và Nghị định số 11/2021/NĐ-CP, có hiệu lực 02/5/2025. Nghị định này sửa đổi, bổ sung quy định về hành lang bảo vệ bờ biển và nhận chìm ở biển, giao khu vực biển.

TS. Phạm Thị Gấm nêu rõ, Nghị định trên đã sửa đổi về phạm vi điều chỉnh, trong đó không bao gồm quy định về lấn biển. Đối với nguyên tắc giao khu vực biển thì trên một khu vực biển chỉ giao cho một tổ chức, cá nhân thực hiện một hoặc nhiều mục đích khai thác, sử dụng tài nguyên biển. Điểm nhấn nữa của Nghị định này là đã sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm định hồ sơ đề nghị giao khu vực biển như đơn giản một số thủ tục hành chính; bổ sung quy định về các trường hợp không phải giao khu vực biển. Đặc biệt, Nghị định này là Nghị định đầu tiên quy định cụ thể về hoạt động nghiên cứu khoa học, đo đạc, quan trắc, điều tra, thăm dò, khảo sát trên biển.

Ảnh minh hoạ

Chia sẻ định hướng trong thời gian tới về công tác sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến biển, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, TS. Phạm Thị Gấm cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tích cực, khẩn trương sửa đổi, bổ sung các nội dung để hiện thực hoá 04 định hướng trụ cột của Đảng.

Trong năm 2025, Bộ sẽ đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường và các quy định để phù hợp chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó có Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo; Luật Bảo vệ môi trường; Luật khoáng sản, Luật Thủy sản,... và trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10/2025, nhằm đơn giản hóa các thủ tục hành chính, giải quyết các khó khăn, điểm nghẽn và những vướng mắc cấp bách để triển khai thực hiện.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng sẽ dự kiến sẽ trình Quốc hội các dự án luật sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường; Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo trình Quốc hội tháng 10/2026; Luật Đa dạng sinh học trình Quốc hội vào năm 2028; Luật Thủy sản trình Quốc hội vào năm 2029.

Tổng Thư ký Ban Thư ký chính sách đại dương, Văn phòng Nội các Nhật Bản Funamoto Hiroshi

Đánh giá cao những chia sẻ từ phía Việt Nam, Tổng Thư ký Ban Thư ký chính sách đại dương, Văn phòng Nội các Nhật Bản Funamoto Hiroshi nhận thấy, trong những tháng đầu năm 2025, Chính phủ, các bộ, ban, ngành Việt Nam đều rất tích cực hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật nói chung và hệ thống chính sách về biển nói riêng. So với buổi đối thoại thường niên năm 2024, Việt Nam đã có phương pháp tiếp cận hợp lý hơn với điều kiện thực tiễn, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đặc biệt, trong quản trị biển, Việt Nam có tầm nhìn, mục tiêu, các vấn đề trọng tâm, các khâu đột phá nhất quán. Trên cơ sở đó, trong thời gian tới sẽ có phương thức quản trị hiệu quả, phát triển kinh tế bền vững; việc bảo vệ, bảo tồn đa dạng sinh học cũng như môi trường biển tốt hơn.

Đề cập thêm tới nội dung này, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam Nguyễn Đức Toàn nêu bật về tầm quan trọng và vai trò của biển, nêu rõ biển là cửa ngõ để phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Hiện nay, 21/34 địa phương có biển đã tạo khối liên kết chung, tối ưu hoá việc kết nối không gian lục địa với không gian biển, phù hợp với điều kiện thực tiễn và chiến lược đột phá của Việt Nam.

Đối với lĩnh vực biển, hải đảo, việc phân cấp, phân quyền tại Việt Nam được triển khai rất quyết liệt, cụ thể, từ cấp trung ương tới địa phương. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục nghiên cứu để có góc nhìn, cách tiếp cận phù hợp nhất, song song với đó là hoàn thiện những chính sách mang tính chất tổng thể, toàn diện để phù hợp với tình hình mới.

Thúc đẩy hợp tác mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực biển

Sau khi cập nhật các thông tin chính sách quản lý biển của Việt Nam trong bối cảnh mới, Tham tán Honjo Hiroshi, Ban Thư ký chính sách đại dương, Văn phòng Nội các Nhật Bản cũng đã khái quát chính sách, pháp luật quản lý và phát triển kinh tế biển của Nhật Bản, trong đó nêu bật về chiến lược phát triển đại dương. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quản lý biển của Nhật Bản cũng đang được tiếp tục rà soát, hoàn thiện, đồng bộ hóa để phù hợp với yêu cầu quản lý nhằm thúc đẩy việc sử dụng biển.

Cùng với đó, các ý kiến thảo luận xoay quanh vào Đạo luật cơ bản về đại dương của Nhật Bản được xây dựng dựa trên 379 luật khác nhau và từ đó đưa ra Kế hoạch triển khai. Kế hoạch cũng đưa ra các lĩnh vực ưu tiên, tương tự như Chiến lược Phát triển bền vững kinh tế biển của Việt Nam. Nhật Bản tập trung vào khai thác biển, khử cacbon, nhấn mạnh đến tính liên ngành trong quá trình thực hiện.

Dựa trên những thảo luận chuyên sâu, những góc nhìn đa chiều tại Đối thoại, Cục trưởng Nguyễn Đức Toàn và Tổng Thư ký Funamoto Hiroshi nhất trí cho rằng, những kinh ngiệm quý báu được đúc kết từ nhiều góc độ khác nhau về cả chính sách và thực tiễn quản lý biển của cả hai nước sẽ là tư liệu quý giá để nghiên cứu, tiếp thu và tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý quản lý và phát triển kinh tế biển, qua đó mang lại lợi ích thiết thực cho hai nước Việt Nam, Nhật Bản.

Hai bên cũng nhất trí, trong thời gian tới sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực biển ở phạm vi rộng hơn, chia sẻ sâu hơn các kinh nghiệm quản lý biển của Nhật Bản và Việt Nam theo nhiều hình thức đa dạng, phong phú hơn.

Minh Thành