Nhiều ứng dụng trong ngành Tài nguyên và Môi trường

Cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia gồm 7 gói dữ liệu cơ bản (Dữ liệu địa hình, dữ liệu thủy văn, dữ liệu giao thông, dữ liệu lớp phủ thực vật, dữ liệu dân cư, dữ liệu về địa giới hành chính, dữ liệu cơ sở đo đạc). Với đặc tính dãy tỉ lệ lớn, có mức độ chi tiết cao về không gian, kèm theo các thuộc tính của đối tượng được thu nhận ở mức độ tối đa đã đảm bảo yêu cầu tối đa khai thác thông tin của nhiều bộ, ngành góp phần quan trọng trong hoạt động quản lý, thiết kế, thi công của các ngành khảo sát, thành lập các bản đồ chuyên đề, chuyên ngành của các lĩnh vực. Cùng với đó, tùy theo quy mô lãnh thổ và tỉ lệ của cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia mà các địa phương ứng dụng cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia trong quản lý lãnh thổ, quản lý hành chính, quản lý xã hội.

Thông tin không gian địa lý cũng đóng vai trò quan trọng đối với quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường. Dữ liệu nền địa lý làm cơ sở để hỗ trợ công tác đánh giá tác động môi trường, đánh giá môi trường chiến lược, hiện trạng môi trường các cấp, quản lý các hệ sinh thái, bảo tồn và phát triển bền vững cảnh quan tự nhiên; hỗ trợ xác lập các trạng thái khí hậu, khí tượng, các quá trình thời tiết trong không gian và vùng lãnh thổ. Có dữ liệu địa lý sẽ giúp cho việc xác định phạm vi tác động ở từng địa phương, vùng lãnh thổ do biến đổi khí hậu, phạm vi nước biển dâng, đánh giá rủi ro thiên tai, tính dễ bị tổn thương của các hệ thống sinh thái,... và còn có vai trò trong nhiều ứng dụng ngành TN&MT.

Ông Trần Anh Tuấn - Trưởng phòng Công nghệ đo đạc, bản đồ và thông tin địa lý (Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam) cho biết, ở nước ta, Chính phủ và các cơ quan quản lý Nhà nước đã sớm nhận thấy tầm quan trọng và những lợi ích to lớn từ dữ liệu không gian địa lý mang lại. Vì vậy, nhiều năm qua, các bộ, ngành nói chung và ngành TN&MT nói riêng đã tập trung đầu tư xây dựng hệ thống dữ liệu không gian địa lý phục vụ nhu cầu quản lý Nhà nước, phát triển KT-XH, đảm bảo QP-AN.

Thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập với sự phát triển của thế giới, Việt Nam đang trong quá trình thực hiện các mô hình tăng trưởng mới như tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, Net Zero và chuyển đổi số. Với nhiều khả năng nổi trội, công nghệ và dữ liệu địa không gian đóng vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện mục tiêu các mô hình tăng trưởng mới của đất nước. Trong đó, việc quản lý và giám sát hiện trạng và sự biến động các thành phần TN&MT là yếu tố then chốt góp phần thực hiện các mô hình tăng trưởng xanh.

Việt Nam đã xây dựng một khung pháp lý và chính sách quan trọng để thúc đẩy phát triển hạ tầng dữ liệu không gian địa lý (SDI), như: Luật ĐĐ&BĐ, Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật ĐĐ&BĐ và Chiến lược phát triển ngành ĐĐ&BĐ Việt Nam và xây dựng SDI quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Cùng với đó, hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin đang được đầu tư và nâng cấp. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức liên quan đã và đang triển khai nhiều dự án để xây dựng các CSDL không gian địa lý, hệ thống thông tin địa lý (GIS) và các dịch vụ liên quan. Cụ thể, thực hiện Quyết định số 40/QĐ-TTg ngày 09/01/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia”, Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam đã tổ chức xây dựng CSDL nền địa lý quốc gia tỷ lệ 1:25.000, 1:100.000, 1:250.000, 1:500.000 và 1:1.000.000 để phục vụ cho việc xây dựng SDI quốc gia. Đồng thời, hiện nay, tại một số địa phương cũng đang tích cực triển khai xây dựng, cập nhật CSDL nền địa lý quốc gia tỷ lệ 1:2.000, 1:5.000. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả SDI tại Việt Nam thì phải cần tiếp tục cải thiện và hoàn thiện khung pháp lý, đảm bảo sự phối hợp giữa các cơ quan, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai SDI trong thực tiễn.

Giải pháp ứng dụng hiệu quả công nghệ và dữ liệu địa không gian 

Về định hướng phát triển SDI quốc gia, ông Trần Anh Tuấn cho biết, Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam đã và đang tập trung vào việc xây dựng và quản lý hạ tầng dữ liệu không gian quốc gia đảm bảo tích hợp, chia sẻ dữ liệu không gian địa lý giữa các cơ quan, ban, ngành, giữa trung ương với địa phương phục vụ xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số; tham gia, kết nối vào mạng lưới SDI khu vực. Theo đó, Chiến lược phát triển ngành ĐĐ&BĐ Việt Nam và xây dựng SDI quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được Chính phủ phê duyệt đã đề cập tới việc lựa chọn ưu tiên nghiên cứu một số công nghệ lõi như: Điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn trong thu nhận, cập nhật, xử lý và cung cấp thông tin, dữ liệu, sản phẩm ĐĐ&BĐ và SDI quốc gia. Đây chính là định hướng quan trọng, phát triển SDI quốc gia làm nền tảng quan trọng và cơ bản, cung cấp dịch vụ dữ liệu không gian địa lý cho các ngành, lĩnh vực đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, phục vụ chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số và đô thị thông minh. Bên cạnh đó, việc tăng cường sự phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, tổ chức liên quan sẽ giúp quá trình triển khai SDI hiệu quả hơn. Đặc biệt, cần tập trung đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật và đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn. Đây sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển SDI tại Việt Nam. Bên cạnh các giải pháp về đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tiên tiến, tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật trong việc xây dựng và vận hành SDI, việc chia sẻ, tích hợp dữ liệu không gian địa lý quốc gia dùng chung phục vụ cho nhu cầu quản lý nhà nước, phát triển KT-XH, đảm bảo QP-AN là rất quan trọng.

Hiện nay, Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam đã hoàn thiện việc xây dựng, vận hành thử nghiệm Cổng thông tin không gian địa lý Việt Nam để hỗ trợ việc quản lý, lưu trữ, chia sẻ và khai thác dữ liệu, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước của các bộ, ngành, địa phương phục vụ quy hoạch, phát triển KT-XH, đảm bảo QP-AN, phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu và các nhu cầu của xã hội.

Cổng thông tin không gian địa lý Việt Nam được triển khai và vận hành nhằm đảm bảo việc truy cập dễ dàng, thuận tiện của các tổ chức, cá nhân. Đồng thời, dữ liệu không gian địa lý quốc gia được kết nối và có sẵn để sử dụng. Đây là một phương tiện điện tử cho phép truy cập dữ liệu không gian địa lý quốc gia và cung cấp thông tin, dịch vụ liên quan. Các dịch vụ được thực hiện thông qua Cổng thông tin không gian địa lý Việt Nam bao gồm việc chia sẻ, chuyển đổi, phân tích, tích hợp, tra cứu và tải dữ liệu về địa lý quốc gia.

PHƯƠNG ANH
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 19 (Kỳ 1 tháng 10) năm 2024