Toàn cảnh vùng nhãn Hưng Yên đầu vụ 2025

Theo thống kê từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, tính đến đầu vụ 2025, toàn tỉnh có khoảng 5.000 ha nhãn, trong đó hơn 4.800 ha đã cho thu hoạch ổn định. Diện tích trồng tập trung tại TP Hưng Yên (khoảng 1.000 ha, chủ yếu ở các xã Hồng Nam, Tân Hưng, Phương Chiểu, Quảng Châu…), huyện Khoái Châu (khoảng 1.400 ha, gồm Hàm Tử, Đông Kết, Bình Kiều…) và các huyện Kim Động, Ân Thi, Tiên Lữ, mỗi nơi vài trăm ha, chuyên trồng nhãn sớm hoặc muộn để giãn vụ.

                                            Bản đồ các khu vực trồng nhãn lồng tại tỉnh Hưng Yên 

Toàn tỉnh hiện có khoảng 1.700 ha nhãn được canh tác theo quy trình VietGAP, chủ yếu tại TP. Hưng Yên và Khoái Châu. Đây là lực lượng nòng cốt trong quá trình nâng cao chất lượng và mở rộng tiêu thụ theo hướng bền vững. Nhiều hợp tác xã đã được cấp mã số vùng trồng và có cơ sở đóng gói đạt chuẩn xuất khẩu, tiêu biểu như: HTX Nhãn lồng Hồng Nam (xuất khẩu đi Trung Quốc, Mỹ), HTX Hàm Tử (có mã vùng xuất sang Nhật Bản, Hàn Quốc), và HTX Phương Chiểu, hiện đang kết nối tiêu thụ qua sàn thương mại điện tử và các chuỗi siêu thị trong nước.

Nỗi sợ sau niềm vui 

Dự báo vụ nhãn năm 2025 sẽ là một trong những vụ được mùa nhất tại Hưng Yên trong 5 năm trở lại đây. Trái ra sai, mẫu mã đẹp, chất lượng quả tốt là kết quả của thời tiết thuận lợi, kỹ thuật chăm sóc được nâng cao và sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức về sản xuất an toàn. Thế nhưng, niềm vui ấy chưa kịp trọn vẹn thì đã nhanh chóng nhường chỗ cho nỗi lo “Được mùa thì lại mất giá”. Tại xã Hồng Nam, TP. Hưng Yên vùng trồng nhãn trọng điểm của tỉnh, nhiều hộ nông dân đều có chung một tâm sự năm nay được mùa nhưng đầu ra vẫn không ổn định. Ông Nguyễn Việt Tiến người trồng nhãn hơn 30 năm ở Hồng Nam, chia sẻ: “Năm ngoái mỗi sào thu về khoảng 15 triệu đồng, năm nay nhãn sai hơn, nhưng chắc chỉ còn 10 triệu vì giá đang xuống. Nhãn đẹp mà giá thì lại rớt”.

Ông Nguyễn Việt Tiến tại xã  Hồng Nam, TP. Hưng Yên đang cắt bớt nhãn để năng suất quả lơn hơn trước khi vào mùa thu hoạch. Ảnh: Phan Huế

Hiện nay, phần lớn người dân vẫn tiêu thụ sản phẩm thông qua thương lái nhỏ lẻ, không hợp đồng bao tiêu, không cam kết về giá. Cơ chế mua bán chủ yếu dựa trên sự thỏa thuận theo ngày khiến nông dân rơi vào thế bị động hoàn toàn. Nếu thị trường xuất hiện hiện tượng “trùng vụ” với các tỉnh khác như: Sơn La, Lạng Sơn, Bắc Giang, giá càng dễ lao dốc vì cung vượt cầu.

Bà Nguyễn Thị Nga, một hộ trồng ở xã Hồng Nam, thẳng thắn: “Chúng tôi chăm cây giỏi, đầu tư bài bản, nhưng giá cả lại do thương lái quyết định. Mỗi năm một giá, không ai dám chắc có lời. Năm nay chắc giá sẽ giảm nhiều so với năm ngoái, tiền phân bón với nhân công nữa thì lời chẳng đáng là bao”. Thực tế thì bà con nông dân ở đây nói riêng và cả bà con trồng nhãn ở TP. Hưng Yên nói chung đã chuyển đổi trồng lúa sang trồng nhãn nên kinh tế gia đình cũng phụ thuộc vào cây trồng này.

Không chỉ giá cả thiếu ổn định, mà hệ thống thu mua cũng còn thiếu tính chuyên nghiệp. Nhiều hộ phản ánh rằng thương lái thường chọn mua “nhãn đẹp”, bỏ lại số lượng lớn nhãn nhỏ, nhãn chín sớm, khiến bà con phải bán rẻ cho thương lái thứ cấp hoặc đổ bỏ, gây lãng phí lớn. Trong khi đó, các hợp tác xã, tổ liên kết tiêu thụ hiện vẫn còn chưa đủ năng lực bao tiêu toàn bộ sản lượng của người dân.

Vườn nhãn của bà con xã Hồng Nam, TP. Hưng Yên đạt năng suất cao cho ra sai quả. Ảnh: Phan Huế

Vấn đề tiêu thụ nội địa đã khó, xuất khẩu lại càng khó hơn khi chi phí sản xuất sạch cao nhưng không có cam kết từ phía doanh nghiệp. Nhiều nông dân muốn chuyển sang canh tác theo VietGAP nhưng e ngại vì “làm sạch mà vẫn phải bán giá thường” thì chẳng có động lực.

Muốn nhãn ngọt bền lâu, cần hơn một cú bắt tay từ ba nhà

Trong những năm qua, tỉnh Hưng Yên đã chủ động cấp mã số vùng trồng, đẩy mạnh truyền thông thương hiệu “Nhãn lồng Hưng Yên”, tổ chức tuần lễ nhãn tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, đồng thời khuyến khích các hợp tác xã kết nối với sàn thương mại điện tử, siêu thị nội địa. Tuy nhiên, cánh tay nối dài quan trọng nhất là doanh nghiệp vẫn chưa thực sự chủ động “bắt tay” từ đầu vụ.

Trong bối cảnh sản lượng lớn nhưng đầu ra vẫn bất ổn, việc xây dựng chuỗi giá trị bền vững giữa "người trồng - chính quyền - doanh nghiệp" trở thành yêu cầu cấp thiết. Thực tế cho thấy, nếu chỉ người nông dân tự xoay xở, tự làm sạch, tự tìm đầu ra thì sẽ rất khó trụ vững, nhất là trong điều kiện chi phí sản xuất VietGAP còn cao, hệ thống bảo quản sau thu hoạch chưa đồng bộ, và năng lực tiêu thụ từ các hợp tác xã vẫn còn hạn chế.

Một số mô hình liên kết ba nhà đã được thử nghiệm thành công tại Khoái Châu và TP. Hưng Yên, với sự phối hợp từ Sở NN&MT, doanh nghiệp xuất khẩu và người dân. Tuy nhiên, để nhân rộng, cần có cơ chế rõ ràng hơn, từ hỗ trợ đầu tư sơ chế, bảo quản, đến ưu đãi tín dụng cho HTX và cam kết mua hàng ổn định từ doanh nghiệp

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, ông Nguyễn Văn Tráng cho biết: “Để nâng cao chất lượng nông sản nói chung, Sở đã chủ động tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, xây dựng các đề án phát triển nông nghiệp sạch theo hướng VietGAP và hữu cơ, tổ chức đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc”. Tuy nhiên, để mô hình sản xuất sạch không chỉ dừng ở “chuẩn”, mà thực sự trở thành “đường ra thị trường”, cần hơn nữa sự vào cuộc thực chất từ phía doanh nghiệp, những đơn vị có khả năng bao tiêu, chế biến sâu và kết nối thị trường. 

Bài toán tiêu thụ nhãn không thể giải bằng từng mảnh riêng rẽ. Muốn trái nhãn thực sự “ngọt lâu dài”, thì cần một hệ sinh thái, nơi người trồng không đơn độc, doanh nghiệp không thờ ơ và chính quyền không đứng ngoài.

Phan Huế