“Cát tặc” vẫn nóng ở nhiều địa phương

Nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác khoáng sản trái phép, nhất là khai thác cát sỏi lòng sông, thời gian qua, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương đã đưa ra nhiều giải pháp quyết liệt, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm. Đến nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 23/2020/NĐ-CP về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông; Nghị định số 33/2017/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản; Nghị định số 36/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản; Nghị định số 04/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; tài nguyên nước và khoáng sản, khí tượng thủy văn, đo đạc và bản đồ; Chỉ thị số 38/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản,…

Các văn bản nêu trên đã quy định rõ trách nhiệm bảo vệ khoáng sản chưa khai thác của các cấp chính quyền địa phương, tổ chức, cá nhân có liên quan, tăng chế tài xử phạt, nhất là đối với cát, sỏi lòng sông góp phần ngăn chặn tình trạng khai thác khoáng sản trái phép.

Cùng với đó, Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan như: Bộ Công an, Xây dựng, Giao thông vận tải,… thành lập nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra và đã làm việc với các địa phương nhằm chấn chỉnh công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông; kịp thời xử lý các vi phạm và giải quyết các bất cập mà các địa phương đã kiến nghị.

Sở TN&MT Phú Thọ cho biết vừa phối hợp với các đơn vị có liên quan tiến hành kiểm tra, rà soát thiết bị, phương tiện khai thác khoáng sản trên tuyến sông Đà, sông Hồng, qua đó đã phát hiện các doanh nghiệp có dấu hiệu không tuân thủ các quy định về thiết kế mỏ trong hoạt động khai thác cát, sỏi tại tỉnh.

Qua kiểm tra, rà soát thiết bị, phương tiện, Sở TN&MT Phú Thọ cùng các đơn vị có liên quan đã phát hiện 35 mỏ cát, sỏi tại tuyến sông Đà, sông Hồng tại tỉnh đang sử dụng các thiết bị, phương tiện có công suất khai thác lớn hơn rất nhiều lần so với công suất thiết bị, phương tiện khai thác theo thiết kế được Sở Xây dựng thẩm định, phê duyệt. Đáng chú ý, hầu hết các phương tiện, thiết bị được kiểm tra, rà soát đều vượt từ hàng trăm đến hàng nghìn lần so với thẩm định, từ đó phát sinh khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý, giám sát hoạt động khai thác khoáng sản.

Điển hình như Công ty Cổ phần Thống Nhất, đang hoạt động khai thác cát lòng sông Hồng tại xã Cao Xá, huyện Lâm Thao (Phú Thọ), Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển khoáng sản Phú Đức, khai thác cát tại lòng sông Hồng, xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao, Công ty Cổ phần Đại Bảo Phú Thọ đang khai thác cát tại lòng sông Hồng, xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao. 

Còn tại tỉnh Tiền Giang tiếp nhận 80 thông tin phản ánh tình trạng khai thác cát trái phép. Công an tỉnh Tiền Giang khởi tố 10 vụ, với 10 bị can về tội danh “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên”. Năm 2024, tỉnh Tiền Giang phát hiện 294 vụ vi phạm về khai thác khoáng sản, trong đó các sở, ngành, địa phương đã tổ chức 1.160 lượt kiểm tra, phát hiện 300 vụ việc vi phạm với 417 đối tượng vi phạm, xử phạt trên 10,7 tỷ đồng, tịch thu khoảng 17.160 m3 cát. Trong đó, 56 vụ việc khai thác cát trái phép, với 119 đối tượng vi phạm, xử phạt trên 8 tỷ đồng, tịch thu khoảng 336 m3 cát, 1 phương tiện vi phạm; 228 vụ việc vận chuyển cát không rõ nguồn gốc, không có hóa đơn chứng từ, với 282 đối tượng vi phạm, xử phạt trên 2,6 tỷ đồng, tịch thu khoảng 17.160 m3 cát; 16 trường hợp phương tiện vi phạm không đăng ký, đăng kiểm, với 16 đối tượng, xử phạt trên 48,5 triệu đồng.

Tăng cường trách nhiệm người đứng đầu

Trong thời gian tới, Bộ đề nghị các địa phương thực hiện đầy đủ trách nhiệm, nhiệm vụ quy định tại các Nghị định, Chỉ thị của Chính phủ. Đồng thời, ban hành và thực hiện đúng quy chế phối hợp trong quản lý, xử lý vi phạm pháp luật về khoáng sản (nhất là cát, sỏi lòng sông) tại khu vực giáp ranh địa giới hành chính. Trong công tác xử lý vi phạm cần cương quyết xử lý người đứng đầu địa phương nếu để xảy ra hoạt động khai thác trái phép kéo dài, gây bức xúc dư luận; xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm, kể cả xử lý hình sự nếu có dấu hiệu tội phạm.

Cũng theo Bộ TN&MT, cát sỏi lòng sông, lòng hồ, biển có những đặc thù riêng như tính biến động tự nhiên về trữ lượng; việc khai thác có tác động nhất định đến lòng bờ bãi sông. Do đó, cần thiết phải có những quy định đặc thù riêng để đảm bảo quản lý hiệu quả loại hình khoáng sản này. Những nội dung này đã được Bộ đánh giá, tổng kết và đưa vào Luật Địa chất và Khoáng sản.

Để quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ bãi sông thực hiện theo quy định, UBND thành phố đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ chỉ đạo, giao các cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng của UBND thành phố Hà Nội thực hiện tốt Quy chế; cung cấp các tài liệu về việc cấp phép hoạt động khai thác cát tại khu vực giáp ranh giữa hai địa phương cho UBND thành phố Hà Nội, thực hiện các biện pháp để đảm bảo an ninh trật tự, phòng, chống thiên tai, ngăn chặn xử lý dứt điểm các vi phạm về khai thác cát trái phép (nếu có). 

Ủy ban nhân dân TP. Hà Nội đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ giao Sở TN&MTnghiên cứu, rà soát quy định về yêu cầu đối với hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông tại Khoản 3, Điều 15 Nghị định số 23/2020/NĐ-CP ngày 24/02/2020 của Chính phủ quy định về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ bãi sông để tổ chức thực hiện theo quy định. 

Để phòng ngừa, đấu tranh và ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, kinh doanh, vận chuyển cát, sỏi lòng sông trái phép trên địa bàn, UBND tỉnh yêu cầu, các sở, ngành, địa phương tiếp tục tập trung thực hiện Đề án “Quản lý, khai thác và bảo vệ tài nguyên cát tỉnh Tiền Giang, giai đoạn 2023 - 2025 và sau năm 2025” và “Phòng, chống khai thác cát trái phép trên địa bàn tỉnh Tiền Giang, vùng giáp ranh giữa Tiền Giang với các tỉnh”.

Các sở, ngành, địa phương tập trung thực hiện các nhóm giải pháp cơ bản của Đề án gồm: Về cơ chế, chính sách; tuyên truyền, phổ biến pháp luật, vận động chấp hành pháp luật, phòng ngừa vi phạm; nghiệp vụ quản lý, phòng ngừa, xử lý vi phạm, cơ chế phối hợp thực hiện; tăng cường trách nhiệm và xử lý vi phạm đối với các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về khoáng sản. Các sở, ngành, cấp huyện, xã trên địa bàn cần có kế hoạch cụ thể thực hiện Đề án; kiện toàn Ban Chỉ đạo, Tổ công tác liên ngành, thành lập các Tổ phản ứng nhanh kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi khai thác khoáng sản trái phép. Các đơn vị cần xác định công tác quản lý, phòng, chống khai thác khoáng sản trái phép là nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm, liên tục của các cấp, ngành. Qua đó, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên khoáng sản trên địa bàn, bảo đảm trật tự xã hội, phục vụ phát triển KT-XH của địa phương.

THANH TÚ
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 3 năm 2025