Hàng chục căn nhà ở thôn Phượng Mao, xã Hoằng Giang, Thanh Hoá bị tốc mái, đổ sập trong bão số 10

Cơn bão số 10 (Bualoi) - bất thường và giông tố dữ dội

Đêm 28 và rạng sáng ngày 29/9/2025, cơn bão số 10, quốc tế gọi là Bualoi, chính thức đổ bộ vào đất liền dải Bắc Trung Bộ - từ Ninh Bình đến Nghệ An với sức gió mạnh, mưa lớn kèm giông lốc. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường), vùng ảnh hưởng chính của bão nằm từ Ninh Bình đến Bắc Quảng Trị, vùng biển từ Thanh Hóa đến Quảng Trị và vùng Bắc Vịnh Bắc Bộ.

Cơ quan dự báo cũng đưa ra cảnh báo: bão sẽ di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ 20-25 km/h, suy yếu dần khi đi sâu vào đất liền thành áp thấp nhiệt đới. Sóng biển khu vực từ Thanh Hóa đến Quảng Trị được dự báo cao 3,0 - 5,0 m, vùng gần tâm bão có thể lên cấp 9-10, giật cấp 12. Cảnh báo ngập lụt vùng trũng, nước dâng ven biển do kết hợp bão, triều cường được nhấn mạnh đặc biệt.

Trong lúc bão ập đến, nhiều khu vực, đặc biệt ở Ninh Bình trải qua những trận giông lốc dữ dội. Theo báo Dân trí hôm 29/9, tại Ninh Bình, bão Bualoi đi kèm giông lốc đã khiến 9 người chết, 18 người bị thương, 11 nhà bị đổ sập, 126 nhà hư hỏng, tốc mái. Bản tin Kenh14 cũng ghi nhận gần 240 ngôi nhà đổ sập hoặc hư hỏng tại Ninh Bình trong các trận lốc xoáy.

Cảnh tượng được mô tả trong cơn gió rít, những tấm tôn bị cuốn bay như lá khô, nhiều mái nhà bị xé toạc, nhà tuềnh toàng không thể trụ vững. Nhiều hộ dân ở vùng thấp trũng, nhà tạm cùng vật liệu nhẹ trở thành bia chịu gió mạnh. Rất nhiều thiệt hại về hạ tầng, vô số cột điện gãy đổ, đường dây bị đứt, trạm biến áp bị cháy, đứt gãy mạng lưới điện. Những con số trên chưa bao gồm thiệt hại tại các tỉnh khác như Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Quảng Trị, mặc dù các báo quốc tế có ghi nhận ảnh hưởng lan rộng.

Theo Reuters, tính đến thời điểm hiện tại, bão Bualoi đã gây 8 người chết, 17 người mất tích tại Việt Nam. Trong đó, có báo cáo rằng ở Ninh Bình, chuyện mất mạng và thương tích chủ yếu do gió mạnh, cây đổ và mái tôn bay. Reuters cũng cho biết rằng bão đã làm hư hại 245 ngôi nhà, ngập gần 1.400 ha lúa và cây trồng, phá vỡ mạng lưới giao thông, gây gián đoạn điện và đóng cửa bốn sân bay miền Trung. Hơn 28.500 người đã được sơ tán trước khi bão đổ bộ, theo cùng nguồn.

Bản tin AP dẫn nguồn truyền thông nhà nước lại đưa con số cao hơn: ít nhất 12 người chết, mất điện tại hơn 347.000 hộ gia đình. Những con số này cho thấy: dù dữ liệu chưa đồng nhất, mức độ thiệt hại là rất nghiêm trọng, đặc biệt tại các tỉnh mà bão đi qua trực tiếp.

Ngay khi cơn bão còn đang hình thành, hệ thống chỉ đạo từ trung ương đã được bật chế độ phản ứng nhanh. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ thường xuyên cập nhật các chỉ đạo ứng phó, cảnh báo mưa lớn diện rộng, lũ quét, sạt lở từ các bộ, ngành và địa phương.

Một văn bản “Công điện chỉ đạo ứng phó bão số 10” đã được ban hành, trong đó đề nghị các tỉnh ven biển tổ chức lực lượng thường trực 24/24h, theo dõi chặt diễn biến bão, mưa, gió, sẵn sàng triển khai các biện pháp ứng phó tại chỗ. Tại cấp tỉnh, UBND Ninh Bình đã chủ động ứng phó: từ ngày 25/9, tỉnh yêu cầu các sở, ngành, đơn vị từ xã phường đến sở liên quan theo dõi chặt chẽ các bản tin cảnh báo, dự báo bão; thông báo cho thuyền trưởng, chủ phương tiện tàu thuyền neo đậu tại cảng để chủ động di chuyển hoặc trú tránh; duy trì thông tin liên lạc để xử lý tình huống bất ngờ. Trong công tác chỉ đạo ứng phó bão, nhiều địa phương phải gửi báo cáo, tham vấn về Sở Nông nghiệp và Môi trường (qua chi cục thủy lợi) để tổng hợp, tham mưu phương án ứng phó tập trung.

Bức tranh hiện trường của bão số 10 với mái tôn bay, nhà cửa sập đổ, người dân lao đao với cảnh tang thương là lời cảnh tỉnh: thời khắc thiên tai không chỉ là phép thử đối với người dân mà còn thử thách năng lực vận hành của hệ thống quản lý thiên tai quốc gia.

Dù mỗi con số (số người chết, mất tích, nhà hư hỏng) còn nhiều chênh lệch giữa báo quốc tế và báo trong nước, điều không tranh cãi là mức độ phá hoại là rất lớn. Và trong hoàn cảnh ấy, vai trò của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (cơ quan tổng hợp từ lĩnh vực nông nghiệp, tài nguyên, môi trường, khí tượng) càng trở nên sống còn: từ việc dự báo, phát lệnh chỉ đạo, phối hợp với địa phương đến điều hành lực lượng sơ tán, cứu hộ, khắc phục hậu quả.

Nhiều mái nhà bị tốc mái, những tấm tôn sắc nhọn bay tung trời rơi ngổn ngang khắp mọi nơi

Bài học từ bão số 10 - Khi khí hậu cực đoan buộc con người phải “sống chung thông minh”

Bão số 10 Bualoi không chỉ để lại thiệt hại nặng nề mà còn phơi bày rõ những biểu hiện bất thường của khí hậu cực đoan. Nếu trước kia miền Bắc thường chỉ chịu ảnh hưởng gián tiếp, thì nay Ninh Bình, nơi hiếm khi là “tâm bão” lại trở thành địa phương gánh chịu thương vong lớn.

Sự khác lạ không dừng lại ở đó, tốc độ di chuyển chóng mặt, chỉ sau chưa đầy 48 giờ kể từ khi vào Biển Đông, bão đã áp sát bờ, khiến công tác chuẩn bị trở nên gấp gáp. Mưa dồn dập cực đoan, lượng mưa khổng lồ trút xuống chỉ trong vài giờ, gây ngập lụt, lũ quét và sạt lở đất. Phạm vi ảnh hưởng mở rộng, không chỉ miền Trung, mà cả các tỉnh phía Bắc cũng hứng chịu gió giật, lốc xoáy, tốc mái nhà cửa.

Những bất thường này phản ánh rõ cảnh báo từ giới khoa học, biến đổi khí hậu đang khiến thời tiết trở nên cực đoan và khó dự đoán hơn bao giờ hết, thiên tai có thể “đánh úp” ở cả những nơi vốn ít được coi là trọng điểm. Hình ảnh hàng trăm mái tôn bị cuốn phăng, những ngôi nhà tạm bợ sập trong chớp mắt là minh chứng đau lòng cho sự mong manh của hạ tầng dân sinh. Ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, ven biển, nhà cửa vẫn chỉ dựng bằng tre gỗ, tường mỏng, mái lợp tôn cũ. Ở đô thị, cây xanh thiếu cắt tỉa thường xuyên, khi gặp gió mạnh dễ gãy đổ, gây tai nạn. Lưới điện và hệ thống giao thông nhanh chóng bị tê liệt khi bão lũ ập tới, đẩy người dân vào cảnh bị cô lập.

Mỗi mùa mưa bão, vòng luẩn quẩn ấy lại lặp lại: chắp vá mái nhà, dựng lại tường, rồi lại chờ một cơn bão mới. Bài học này cho thấy: chỉ ứng phó khẩn cấp là không đủ, cần phải thay đổi tư duy từ “chống đỡ” sang “phòng thủ thông minh”. Để thoát khỏi vòng xoáy thiệt hại, khắc phục, rồi lại thiệt hại, Việt Nam cần những mô hình thông minh, kết hợp công nghệ, hạ tầng bền vững và sức mạnh cộng đồng: (1) Nhà chống bão thông minh, mô hình nhà cấp bốn kiên cố với khung bê tông, mái tôn bắt vít liên kết chặt, cửa sổ nhỏ để giảm gió lùa. Vật liệu sử dụng là loại nhẹ, bền, giá rẻ, phù hợp với điều kiện nông thôn. Một số thí điểm tại miền Trung đã chứng minh khả năng trụ vững trước bão cấp 12. (2) Bản đồ số cảnh báo rủi ro, tích hợp dữ liệu khí tượng, thủy văn, địa hình, dân cư, cho phép người dân nhận cảnh báo trực tiếp qua tin nhắn, ứng dụng, hoặc loa phường. Chỉ cần vài thao tác, người dân biết ngay khu vực ngập sâu, tuyến sơ tán và điểm tránh trú an toàn. (3) Điện, nước dự phòng thông minh, trạm năng lượng mặt trời kết hợp turbine gió nhỏ, lưu trữ đủ điện cho 48 giờ, cùng hệ thống lọc nước di động cấp nước sạch khi nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm. (4) Ngân hàng vật liệu cộng đồng: mỗi xã, phường dự trữ sẵn tôn, bạt, cột chống, dây néo. Khi bão đến, phát nhanh cho người dân gia cố nhà cửa; sau bão, thu hồi và tái sử dụng, giảm chi phí. (5) Ứng dụng đào tạo cộng đồng: cung cấp video hướng dẫn kỹ năng dựng nhà chống bão, sơ tán, sơ cứu. Mỗi hộ gia đình có một “checklist thông minh” để không quên chuẩn bị nhu yếu phẩm, thuốc men, số liên lạc khẩn cấp. Những mô hình này, nếu được triển khai đồng bộ, có thể cứu hàng chục ngàn ngôi nhà và giảm thiểu thương vong trong các cơn bão tới.

Tại điểm cầu trụ sở Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng đã chủ trì cuộc họp trực tuyến với các địa phương về công tác ứng phó khẩn cấp cơn bão số 10

Trong bão số 10, Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò trụ cột, vừa chỉ đạo công tác sơ tán, quản lý tàu thuyền, vừa phụ trách dự báo khí tượng qua Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia. Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia đã nhấn mạnh: “Bão số 10 có tốc độ di chuyển nhanh, quỹ đạo thay đổi phức tạp. Các địa phương Bắc Trung Bộ, đặc biệt là Thanh Hóa, Nghệ An, cần chuẩn bị kịch bản cho mưa đặc biệt lớn, kéo dài nhiều ngày”. Thông tin ấy phản ánh rõ một tư duy mới, không chỉ cảnh báo, mà còn kịch bản hóa rủi ro để địa phương chủ động hơn trong ứng phó.

Ở tầm vĩ mô, thiết nghĩ các Bộ, ban, ngành có liên quan cần chung tay: Xây dựng bộ tiêu chuẩn nhà ở chống bão cho các vùng dễ tổn thương; Thiết kế chính sách tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo cải tạo, nâng cấp nhà cửa; Đầu tư hệ thống quan trắc, dự báo hiện đại, mở dữ liệu để cộng đồng và doanh nghiệp cùng tham gia; Đưa kỹ năng phòng chống thiên tai vào trường học, biến thế hệ trẻ thành lực lượng có tri thức ứng phó; Thúc đẩy chiến lược xanh, trồng rừng ngập mặn, vành đai cây chắn gió, vừa bảo vệ bờ biển, vừa hấp thụ khí nhà kính.

Bão số 10 một lần nữa cho thấy, không thể chỉ chạy theo ứng phó khẩn cấp. Mỗi lần sơ tán, mỗi lần dựng lại nhà, là thêm một lần thiệt hại. Đã đến lúc Việt Nam bước vào giai đoạn thích ứng chủ động, với hạ tầng chống chịu, công nghệ thông minh và chính sách dài hạn. Chỉ khi ấy, chúng ta mới có thể sống an toàn trong kỷ nguyên khí hậu cực đoan, nơi bão tố có thể ập đến bất cứ lúc nào, ở bất kỳ đâu.

Ghi nhận tại xã Kỳ Hoa (Hà Tĩnh), sau khi bão số 10 đi qua, nhiều hộ nuôi cá lồng bè thiệt hại nặng nề. Theo lãnh đạo UBND xã Kỳ Hoa, do sức gió mạnh, các bè nuôi bị xô dạt, mắc cạn, dẫn đến thiếu nước, khiến cá chết hàng loạt.

Từ bão số 10 đến chiến lược thích ứng - Hướng đi cho tương lai

Thiệt hại mà bão số 10 để lại từ những ngôi nhà đổ nát ở Ninh Bình, mái tôn cuốn phăng ở Thanh Hóa đến những ngư dân Quảng Trị mất tích giữa biển khơi đã vượt xa giới hạn của một cơn bão thông thường. Nó chứng minh rằng thiên tai không còn “đến hẹn lại lên” theo mùa, mà trở nên khốc liệt, bất định và có thể giáng xuống bất kỳ nơi nào, bất kỳ lúc nào.

Số liệu vẫn còn chênh lệch giữa các nguồn, Reuters cho biết ít nhất 8 người chết và 17 mất tích, trong khi AP dẫn truyền thông nhà nước ghi nhận ít nhất 12 người tử vong. Dù khác biệt, tất cả đều khẳng định, hàng trăm nghìn hộ mất điện, hàng chục nghìn người sơ tán, giao thông tê liệt, đời sống xã hội bị đảo lộn. Bão số 10 không chỉ là một thảm họa thiên nhiên. Nó là lời cảnh báo đanh thép rằng Việt Nam phải thay đổi tư duy trong cách phòng ngừa và thích ứng với khí hậu cực đoan.

Trong nhiều năm, chúng ta quen với kịch bản chống bão theo kiểu “chạy đua với thời gian”, sơ tán dân, cứu hộ, rồi khắc phục hậu quả. Đó là những biện pháp cần thiết, nhưng rõ ràng chưa đủ để bảo vệ hàng triệu người trước những cơn bão dữ ngày càng dày đặc và dữ dội.

Sau bão số 10, câu hỏi lớn được đặt ra, làm thế nào để người dân không còn phải sống trong cảnh chạy bão trong sợ hãi, mà có thể an tâm ngay trong chính ngôi nhà của mình?. Muốn vậy, cần một chiến lược dài hạn: Quy hoạch lại không gian sống, phát triển các khu dân cư an toàn, di dời dân khỏi vùng thường xuyên ngập lụt, sạt lở; Xây dựng hạ tầng chống chịu, đê điều, kè biển, hồ chứa phải đủ mạnh để gánh đỡ thiên tai; Ứng dụng công nghệ và dữ liệu, mở rộng mạng lưới quan trắc, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để dự báo chính xác hơn; Giáo dục cộng đồng, đưa kỹ năng phòng tránh thiên tai vào trường học, tổ chức diễn tập định kỳ để người dân sẵn sàng hành động; Chính sách an sinh, phát triển bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thiên tai để người dân có điểm tựa khi bão lũ đi qua.

Sau khi được sáp nhập, Bộ Nông nghiệp và Môi trường gánh trên vai hai nhiệm vụ sống còn, bảo đảm sinh kế nông nghiệp cho hàng chục triệu nông dân và quản lý tài nguyên, khí tượng, môi trường quốc gia. Chính vì vậy, bộ trở thành trụ cột trong chiến lược ứng phó và thích ứng khí hậu.

Trong bão số 10, Bộ thể hiện rõ hai vai trò: Ứng phó khẩn cấp, phát công điện chỉ đạo sơ tán hơn 28.000 người, quản lý tàu thuyền, phối hợp đóng cửa sân bay, huy động lực lượng biên phòng. Cảnh báo dự báo, Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia liên tục phát bản tin. Giám đốc Mai Văn Khiêm nhấn mạnh: “Bão số 10 có tốc độ di chuyển nhanh, quỹ đạo thay đổi phức tạp. Các địa phương Bắc Trung Bộ, đặc biệt Thanh Hóa, Nghệ An, cần chuẩn bị kịch bản cho mưa đặc biệt lớn, kéo dài nhiều ngày”. Đây không chỉ là cảnh báo tức thời, mà còn là định hướng cho một tư duy mới: mỗi địa phương phải chủ động xây dựng kịch bản ứng phó phù hợp với nhiều tình huống.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia chủ trì cuộc họp trực tuyến của Ban Chỉ đạo tiền phương với các tỉnh dự kiến có tâm bão số 10 đi qua 

Để không còn cảnh tang thương lặp lại, Việt Nam cần một chiến lược thích ứng toàn diện: Luật hóa tiêu chuẩn xây dựng vùng bão lũ, mọi công trình mới phải đạt khả năng chống gió giật cấp 12 trở lên. Chương trình nhà chống bão quốc gia, hỗ trợ thiết kế, cung cấp vật liệu giá rẻ, tín dụng ưu đãi để người dân dễ dàng xây dựng nhà kiên cố. Đầu tư dữ liệu khí hậu hiện đại, mở dữ liệu cho doanh nghiệp và cộng đồng khai thác, tạo hệ sinh thái ứng dụng cảnh báo sớm. Bảo hiểm thiên tai bắt buộc, thí điểm ở những vùng rủi ro cao, giúp người dân có “lá chắn tài chính” sau bão. Chiến lược xanh kết hợp chống chịu, khôi phục rừng ngập mặn, trồng vành đai cây chắn sóng, tái thiết rừng đầu nguồn vừa giảm thiểu rủi ro, vừa hấp thụ khí nhà kính.

Khi cơn bão tan đi, bầu trời sẽ trong trở lại, nhưng dấu vết hoang tàn vẫn in hằn trong ký ức người dân: những mái tôn cong vênh, những ngôi nhà gục đổ, những giọt nước mắt tiễn biệt người thân. Trong kỷ nguyên khí hậu cực đoan, không quốc gia nào có thể “chiến thắng” thiên tai. Nhưng chúng ta có thể giảm thiểu mất mát, bảo vệ sinh mạng và giữ gìn sự an toàn nếu biết chuẩn bị kỹ lưỡng, có chính sách đúng đắn và huy động được sức mạnh toàn xã hội.

Vai trò của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong bão số 10 là minh chứng, chỉ đạo kịp thời, dự báo sát sao có thể cứu hàng nghìn người. Nhưng để đi xa hơn, cần nhiều hơn thế từ khung pháp lý, nguồn lực tài chính đến thay đổi nhận thức của từng người dân. Bão số 10, vì thế, không chỉ là một biến cố khí tượng, mà là một bài học lịch sử, đã đến lúc Việt Nam phải kiến tạo một chiến lược thích ứng toàn diện, thông minh và bền vững để mỗi mái nhà, mỗi cánh đồng, mỗi dòng sông đều đủ sức chống chọi với những giông tố ngày càng khốc liệt.

Hồng Minh