Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2013

Thể chế hóa chính sách đất đai của Đảng, cụ thể hóa các quy định về quản lý đất đai của Hiến pháp (1980, 1992, 2013), Luật Đất đai (1987, 1993, Luật Bổ sung, sửa đổi một số Điều của Luật Đất đai 1998, 2001, Luật Đất đai 2003, Luật Đất đai 2013) đã xác định Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (QHKHSDĐ) là một nội dung quan trọng của Quản lý Nhà nước về đất đai, thuộc trách nhiệm, quyền định đoạt của Nhà nước - đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai. QHKHSDĐ được xác định là công cụ quan trọng để thực hiện quản lý nhà nước về đất đai được cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất là Quốc Hội thẩm định, phê duyệt, giám sát thực hiện; trở thành cơ sở pháp lý cho việc thực hiện giao đất, cho thuê đất; công nhận quyền sử dụng đất, trưng dụng đất, thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

Thi hành Luật Đất đai 2013, QHKHSDĐ giai đoạn 2011-2020, đã tạo cơ sở pháp lý, đảm bảo việc khai thác và sử dụng hợp lý, tiết kiệm và có hiệu quả tài nguyên đất đai. Phân bổ nguồn lực đất đai cơ bản đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, góp phần đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; đảm bảo mục tiêu an ninh lương thực quốc gia; đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái.

Tuy nhiên, chất lượng quy hoạch chưa cao, thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn dài hạn, các dự báo về nhu cầu sử dụng đất chưa tiếp cận nguyên tắc thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chưa theo kịp phát triển của kinh tế - xã hội và nhu cầu thị trường.

Nguyên nhân của những hạn chế trên là: (1) Về pháp luật: QHKHSDĐ liên quan đến nhiều lĩnh vực, ngành, chịu sự điều tiết của nhiều luật khác nhau, đặc biệt là Luật Quy hoạch 2017; tuy nhiên các văn bản hướng dẫn thi hành luật thiếu đồng bộ, chồng chéo khó khăn cho việc tổ chức thực hiên; (2) Về tổ chức thực hiện, việc phân công, phân cấp, phối hợp giũa các cấp, các ngành chưa chặt chẽ; việc triển khai lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch nói chung và QHKHSDĐ nói riêng thường chậm so với quy định; (3) Phương pháp, quy trình, thủ tục, công nghệ,  nguồn lực về nhân lực tài chính, còn hạn chế.

Quy hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2024/QH15

Về bố cục nội dung quy hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2024/QH15.

Ngày 18/1/2024, tại kỳ họp đặc biệt, Quốc hội (Khóa XV), đã thông qua Luật Đất đai năm 2024/QH15; Luật Đất đai lần này đã thể chế đầy đủ các quan điểm, chủ trương, chính sách đất đai của Đảng theo Nghị Quyết Đại hội XIII và Nghị quyết HNTW lần thứ  18 (Khóa XIII). Kết cấu của Luật Đất đai 2024/QH15 gồm 16 chương, 260 điều, trong đó nội dung vế Quy hoạch, kế  hoạch sử dụng đất được quy định tại Chương V, gồm 18 Điều ( Điều 60 - Điều 77).

Một số điểm mới về nội dung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Luật Đất đai 2024/QH15 so với Luật Đất đai số 45/2013/ QH13 và Luật số 35/2018/ QH 14. 

Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai

Luật Đất đai 2024 /QH15 so với Luật Đất đai 2013 (Luật số 45/2013/QH13) và Luật sửa đổi 37 Luật liên quan đến quy hoạch (Luật số 35/2018/QH 14); có một số điểm thay đổi như sau:

Hình thức, bố cục: Luật Đất đai 2024 /QH15: Chướng V (18 Điều), tăng 1 Điều so với Luật số 45 /2013/QH13 và Luật số 35/2018/QH 14: Chương IV (17 Điều)

Nội dung mới:

Điều 61 Hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Sửa đổi Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc phong, an ninh thành: Quy hoạch sử dụng đất Quốc phòng; Quy hoạch sử dụng đất An ninh; Bổ sung Quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh; Sửa đổi Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp huyện thành: Quy hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện; Điều 63 Kinh phí cho hoạt động quy hoạch: bổ sung mới; Điều 65: Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh (bổ sung mới); Điều 67 Kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện (bổ sung mới); Điều 68 Quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, Quy hoạch sử dụng đất an ninh (sửa đổi)

Điều 69 Trách nhiệm tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (bổ sung) Khoản:“4. Quy hoạch sử dụng đất được phê duyệt trong năm đầu tiên của kỳ quy hoạch”; 5. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của các địa phương có biển được lập bao gồm cả phần diện tích khu vực dự kiến lấn biển.”

Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (sửa đổi): Thẩm quyền quyết định, phê duyệt quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh thực hiện theo quy định của Luật Quy hoạch; Chính phủ phê duyệt kế hoạch sử dụng đất quốc gia; Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh; kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đối với thành phố trực thuộc trung ương không phải lập quy hoạch sử dụng đất.

Ý nghĩa của của các điểm mới

Hoàn thiện hành lang pháp luật về hệ thống quy hoạch sử dụng đất theo lãnh thổ (quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp huyện), quy hoạch sử dụng đất theo ngành (quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh) gắn với hệ thống quy hoạch quốc gia theo quy định của Luật Quy Hoạch 2017/QH14, khắc phục tình trạng chất lượng hạn chế do thiếu đồng bộ, liên kết vùng, tầm nhìn dài hạn.

Các nội dung quy hoạch kế hoạch sử dụng đất được quy định cụ thể rõ ràng trực tiếp trong Luật Đất đai 2024 /QH15, chương V (Điều 60-57); chỉ có 3 Điều quy định theo quy định của Chính Phủ: Điều 65 Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh (Khoản 6); Điều 74 Lựa chọn tư vấn lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, (Khoản 2); Điều 76 Tổ chức thực hiện (Khoản 9, Khoản 10).

Các nội dung liên quan đến quy hoạch sử dụng đất đã được quy định trong Luật Quy hoạch 2017/QH14 đã  được kế thừa, tuân thủ đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ  cơ sở pháp lý trong hệ thống quy hoạch Quốc gia như: Điều 2 Nguyên tắc Lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1); Điều 61 Hệ thống quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (khoản 2); Điều 62, Thời kỳ quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1); Điều 68 Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất an ninh (Khoản 2); Điều 70 Lấy ý kiến về quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1); Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất  (Khoản 1); Điều 74 Lựa chọn tư vấn lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, (Khoản 1). Điều 75 Công bố công khai quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1).

Phân công, phân cấp rõ ràng, cụ thể trách nhiệm của Chính phủ, Thủ tướng chính phủ, các Bộ, ngành, UBND các cấp: Điều 69 Trách nhiệm tổ chức lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất; Điều 71 Thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Công khai, minh bạch, sự tham gia của người dân trong công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được quy định tại Điều 70 Lấy ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 75 Công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 77 Trách nhiệm báo cáo kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Tính thực tiễn: Được thể hiện trong quy định tại Điều 76 Tổ chức thực hiện (Khoản 4, 5,6,7,8) và Điều 253 Quy định chuyển tiếp về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất khi Luật này có hiệu lực thi hành: “(1). Đối với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, phê duyệt trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục thực hiện và được điều chỉnh khi rà soát quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định tại Điều 73  của Luật này. (2). Đối với địa phương đã được phê duyệt quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030 theo quy định của pháp luật về quy hoạch trước ngày Luật này có hiệu

Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2013

Thể chế hóa chính sách đất đai của Đảng, cụ thể hóa các quy định về quản lý đất đai của Hiến Pháp (1980, 1992,2013), Luật Đất đai (1987, 1993, Luật Bổ sung, sửa đổi một số Điều của Luật Đất đai 1998,2001, Luật Đất đai 2003, Luật Đất đai 2013) đã xác định Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (QHKHSDĐ) là một nội dung quan trọng của Quản lý Nhà nước về đất đai, thuộc trách nhiệm, quyền định đoạt của Nhà nước - đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai. QHKHSDĐ được xác định là công cụ quan trọng để thực hiện quản lý nhà nước về đất đai được cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất là Quốc Hội thẩm định, phê duyệt, giám sát thực hiện; trở thành cơ sở pháp lý cho việc thực hiện giao đất, cho thuê đất; công nhận quyền sử dụng đất, trưng dụng đất, thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

Thi hành Luật Đất đai 2013, QHKHSDĐ giai đoạn 2011-2020, đã tạo cơ sở pháp lý, đảm bảo việc khai thác và sử dụng hợp lý, tiết kiệm và có hiệu quả tài nguyên đất đai. Phân bổ nguồn lực đất đai cơ bản đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, góp phần đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; đảm bảo mục tiêu an ninh lương thực quốc gia; đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái.

Tuy nhiên, chất lượng quy hoạch chưa cao, thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn dài hạn, các dự báo về nhu cầu sử dụng đất chưa tiếp cận nguyên tắc thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chưa theo kịp phát triển của kinh tế - xã hội và nhu cầu thị trường.

Nguyên nhân của những hạn chế trên là: (1) Về pháp luật: QHKHSDĐ liên quan đến nhiều lĩnh vực, ngành, chịu sự điều tiết của nhiều luật khác nhau, đặc biệt là Luật Quy hoạch 2017; tuy nhiên các văn bản hướng dẫn thi hành luật thiếu đồng bộ, chồng chéo  khó khăn cho việc tổ chức thực hiên; (2) Về tổ chức thực hiện, việc phân công, phân cấp, phối hợp giũa các cấp, các ngành chưa chặt chẽ; việc triển khai lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch nói chung và QHKHSDĐ nói riêng thường chậm so với quy định; (3) Phương pháp, quy trình, thủ tục, công nghệ,  nguồn lực về nhân lực tài chính, còn hạn chế.

Quy hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2024/QH15

Về bố cục nội dung quy hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2024/QH15.

Ngày 18/1/2024, tại kỳ họp đặc biệt, Quốc hội (Khóa XV), đã thông qua Luật Đất đai năm 2024/QH15; Luật Đất đai lần này đã thể chế đầy đủ các quan điểm, chủ trương, chính sách đất đai của Đảng theo Nghị Quyết Đại hội XIII và Nghị quyết HNTW lần thứ  18 (Khóa XIII). Kết cấu của Luật Đất đai 2024/QH15 gồm 16 chương, 260 điều, trong đó nội dung vế Quy hoạch, kế  hoạch sử dụng đất được quy định tại Chương V, gồm 18 Điều ( Điều 60 - Điều 77).

Một số điểm mới về nội dung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Luật Đất đai 2024/QH15 so với Luật Đất đai số 45/2013/ QH13 và Luật số 35/2018/ QH 14. 

Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai

Luật Đất đai 2024 /QH15 so với Luật Đất đai 2013 (Luật số 45/2013/QH13) và Luật sửa đổi 37 Luật liên quan đến quy hoạch (Luật số 35/2018/QH 14); có một số điểm thay đổi như sau:

Hình thức, bố cục: Luật Đất đai 2024 /QH15: Chướng V (18 Điều), tăng 1 Điều so với Luật số 45 /2013/QH13 và Luật số 35/2018/QH 14: Chương IV (17 Điều)

Nội dung mới:

Điều 61 Hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Sửa đổi Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc phong, an ninh thành: Quy hoạch sử dụng đất Quốc phòng; Quy hoạch sử dụng đất An ninh; Bổ sung Quy hoạch, Kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh; Sửa đổi Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp huyện thành: Quy hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện; Điều 63 Kinh phí cho hoạt động quy hoạch: bổ sung mới; Điều 65: Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh (bổ sung mới); Điều 67 Kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện (bổ sung mới); Điều 68 Quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, Quy hoạch sử dụng đất an ninh (sửa đổi)

Điều 69 Trách nhiệm tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (bổ sung) Khoản:“4. Quy hoạch sử dụng đất được phê duyệt trong năm đầu tiên của kỳ quy hoạch”; 5. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của các địa phương có biển được lập bao gồm cả phần diện tích khu vực dự kiến lấn biển.”

Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (sửa đổi): Thẩm quyền quyết định, phê duyệt quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh thực hiện theo quy định của Luật Quy hoạch; Chính phủ phê duyệt kế hoạch sử dụng đất quốc gia; Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh; kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đối với thành phố trực thuộc trung ương không phải lập quy hoạch sử dụng đất.

Ý nghĩa của của các điểm mới

Hoàn thiện hành lang pháp luật về hệ thống quy hoạch sử dụng đất theo lãnh thổ (quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất cấp huyện), quy hoạch sử dụng đất theo ngành (quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh) gắn với hệ thống quy hoạch quốc gia theo quy định của Luật Quy hoạch 2017/QH14, khắc phục tình trạng chất lượng hạn chế do thiếu đồng bộ, liên kết vùng, tầm nhìn dài hạn.

Các nội dung quy hoạch kế hoạch sử dụng đất được quy định cụ thể rõ ràng trực tiếp trong Luật Đất đai 2024 /QH15, chương V (Điều 60-57); chỉ có 3 Điều quy định theo quy định của Chính phủ: Điều 65 Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh (Khoản 6); Điều 74 Lựa chọn tư vấn lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, (Khoản 2); Điều 76 Tổ chức thực hiện (Khoản 9, Khoản 10).

Các nội dung liên quan đến quy hoạch sử dụng đất đã được quy định trong Luật Quy hoạch 2017/QH14 đã  được kế thừa, tuân thủ đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ  cơ sở pháp lý trong hệ thống quy hoạch Quốc gia như: Điều 2  Nguyên tắc Lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1);  Điều 61 Hệ thống quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (khoản 2);  Điều 62, Thời kỳ quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1); Điều 68 Quy hoạch kế hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch kế hoạch sử dụng đất an ninh (Khoản 2); Điều 70 Lấy ý kiến về quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1); Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất  (Khoản 1); Điều 74 Lựa chọn tư vấn lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất, (Khoản 1). Điều 75 Công bố công khai quy hoạch kế hoạch sử dụng đất (Khoản 1).

Phân công, phân cấp rõ ràng, cụ thể trách nhiệm của Chính phủ, Thủ tướng chính phủ, các Bộ, ngành, UBND các cấp: Điều 69 Trách nhiệm tổ chức lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất; Điều 71 Thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 72 Thẩm quyền quyết định phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Công khai, minh bạch, sự tham gia của người dân trong công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được quy định tại Điều 70 Lấy ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 75 Công bố công khai quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; Điều 77 Trách nhiệm báo cáo kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Tính thực tiễn: được thể hiện trong quy định tại Điều 76 Tổ chức thực hiện (Khoản 4, 5,6,7,8) và Điều 253 Quy định chuyển tiếp về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất khi Luật này có hiệu lực thi hành: “(1). Đối với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, phê duyệt trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục thực hiện và được điều chỉnh khi rà soát quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định tại Điều 73 của Luật này. (2). Đối với địa phương đã được phê duyệt quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030 theo quy định của pháp luật về quy hoạch trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục sử dụng phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai trong quy hoạch tỉnh để thực hiện công tác quản lý đất đai cho đến hết kỳ quy hoạch. Việc điều chỉnh quy hoạch tỉnh thực hiện theo quy định của Luật Quy hoạch số 21/2017/QH14”.

Những đổi mới trong các quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Luật Đất đai 2024 /QH15 là cơ sở pháp lý cho việc thực hiện thành công nhiệm vụ “Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và kế hoạch sử dụng đất quốc gia 5 năm (2021-2025) theo Nghị quyết số 39/2021/QH15, đã được Quốc hội  thông qua tại Kỳ họp thứ 2 ngày 13/11/2021 nhằm mục tiêu đưa nước ta trở thành nước đang phát triển có thu nhập cao vào năm 2030 theo Nghị Quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII.

TS. Nguyễn Đình Bồng

Hội Khoa học Đất Việt Nam