Tri ân, không chỉ dừng lại ở những nghi thức long trọng, không chỉ là những bó hoa tươi thắm bên tượng đài mà còn phải được khẳng định qua những việc làm cụ thể, thiết thực, mang lại giá trị lâu dài. Trong đó, xóa nhà tạm, nhà dột nát chính là minh chứng rõ ràng nhất, hành động thiết thực, ý nghĩa nhất để tỏ lòng biết ơn với những người đã cống hiến xương máu, công sức vì độc lập, tự do của dân tộc.

Cả xã hội chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát, trao mái ấm cho đồng bào

Trách nhiệm, nghĩa tình từ những con số biết nói

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xác định đây là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, xuyên suốt nhiều năm. Không chỉ đơn thuần là hỗ trợ vật chất, công tác xóa nhà tạm còn gắn với việc nâng cao chất lượng sống, đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Theo báo cáo cập nhật đến hết tuần 29 (từ ngày 13/7/2025 đến ngày 19/7/2025), cả nước đã hỗ trợ xóa được 266.511 căn nhà tạm, nhà dột nát. Trong số đó, 231.513 căn đã khánh thành, đưa vào sử dụng và 34.998 căn đang khởi công, xây dựng dở dang. Đặc biệt: 41.843 căn nhà đã được trao cho người có công với cách mạng, gia đình thương binh, liệt sĩ - những đối tượng luôn được ưu tiên hàng đầu. 86.990 căn thuộc 02 Chương trình Mục tiêu Quốc gia (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững) góp phần thúc đẩy các xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu. 128.760 căn thuộc Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát riêng, minh chứng cho quyết tâm “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Gần 9.000 căn dành cho các nhóm bảo trợ xã hội, hộ đặc biệt khó khăn về nhà ở, lan tỏa tinh thần nhân văn sâu rộng trong cộng đồng.

So với giai đoạn trước, tốc độ triển khai hiện nay đã tăng gấp nhiều lần nhờ sự quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, nhờ cách làm bài bản, sát thực tế. Mỗi ngôi nhà hoàn thành là một niềm vui mới, một khẳng định trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trong đó có vai trò then chốt của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Những mái nhà – Những câu chuyện nghĩa tình

Những mái nhà mới được dựng lên không chỉ mang giá trị vật chất, mà còn là điểm tựa tinh thần, là sợi dây gắn kết nghĩa tình trong cộng đồng, đặc biệt tại các tỉnh, huyện vừa thực hiện sắp xếp, sáp nhập địa giới hành chính, địa bàn rộng, dân cư phân tán, đời sống còn nhiều khó khăn.

Ở tỉnh Lai Châu và Điện Biên, giữa những thung lũng sương giăng, gia đình ông Giàng A Páo - thương binh hạng 2/4, người Mông ở Sủng Là vừa đón Tết Hè đầu tiên trong căn nhà xây vững chãi. Căn nhà mới thay thế căn nhà gỗ dột nát mà ông, vợ cùng bốn đứa cháu nội đã phải co ro suốt bao mùa đông rét cắt da. “Giờ mưa đá, gió lốc cũng không sợ nữa. Từ nay mưa không tạt, gió không lùa, cả nhà ngủ ngon hơn!” - ông Páo xúc động chia sẻ!.

Ở tỉnh Lào Cai, nơi địa hình chia cắt, mùa mưa dễ sạt lở, việc trao mái ấm kiên cố cho gia đình chính sách trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Chị Hoàng Thị Na - con liệt sĩ, dân tộc Tày ở xã Nghĩa An (huyện Văn Chấn) trước đây ở nhờ nhà họ hàng, nay đã có căn nhà gạch mái tôn vững chãi. Những đứa trẻ trong nhà lần đầu có bàn học riêng, ánh đèn không còn lập lòe gió tạt.

Về miền Trung, tại tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, hàng trăm căn nhà kiên cố được hoàn thiện cho các gia đình chính sách vùng bão lũ. Ông Lê Văn Hoan - thương binh ở Nghi Xuân (Nghệ An) từng nhiều lần phải căng bạt che mái nhà mỗi mùa bão. Từ khi được hỗ trợ xây mới, gia đình ông không còn lo cảnh “nước lên là chạy”.

Ở Đắk Lắk, gia đình bà H’Yam - mẹ liệt sĩ ở buôn D’ray Sáp được chính quyền trao căn nhà sàn kiên cố, mái tôn chống nóng. Giữa rừng cà phê bạt ngàn, căn nhà mới không chỉ chở che nắng mưa mà còn là nơi con cháu quây quần thờ phụng di ảnh người đã hy sinh.

Vùng duyên hải TP. Đà Nẵng và Quảng Ngãi, nơi bão lũ hoành hành hằng năm, những “ngôi nhà tránh lũ” đã thực sự phát huy giá trị. Gia đình bà Nguyễn Thị Sen - vợ liệt sĩ ở xã Tam Giang trước đây (nay là TP. Đà Nẵng) nay đã an tâm khi có căn nhà 2 tầng, nền cao, thiết kế phòng tránh lũ, kiêm thờ cúng tổ tiên.

Ở miền Tây sông nước, tại tỉnh Cần Thơ và Cà Mau sau sáp nhập, những mái lá ọp ẹp ven kênh đã dần thay bằng mái tôn xanh. Chị Lý Thị Thu - con liệt sĩ, mẹ đơn thân chia sẻ: “Trước, nước dâng ngập giường chiếu. Nay nhà nền cao, mưa gió không sợ, ba đứa con tôi có chỗ học bài, mơ ước thoát nghèo.”

Những mái ấm không chỉ là bức tường, viên gạch, mà là minh chứng sống động cho tinh thần “Đền ơn đáp nghĩa” được lan tỏa từ Trung ương đến từng bản làng, từng xóm nhỏ - bất kể đó là địa phương cũ hay tỉnh mới vừa sáp nhập.

Khánh thành nhà mới cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện Hướng Hóa, Quảng Trị từ Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước

Vai trò dẫn dắt, kết nối nguồn lực xã hội

Để những con số hàng trăm nghìn mái nhà kiên cố không chỉ nằm trên giấy, mà thực sự thành hiện thực giữa các bản làng xa xôi, vùng bão lũ khắc nghiệt hay các địa bàn vừa sáp nhập rộng lớn, phải kể đến vai trò điều phối, dẫn dắt xuyên suốt của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Những năm qua, Bộ không chỉ làm nhiệm vụ quản lý Nhà nước, xây dựng cơ chế, chính sách, mà còn chủ động làm “nhạc trưởng” trong việc kết nối, phân bổ nguồn lực. Nhiều năm liền, Bộ kiên trì tham mưu Chính phủ ban hành các Chương trình mục tiêu quốc gia, lồng ghép nội dung xóa nhà tạm, cải thiện chất lượng nhà ở vào các tiêu chí nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển bền vững vùng dân tộc thiểu số.

Không chỉ trông chờ ngân sách Nhà nước, Bộ còn tích cực kêu gọi xã hội hóa, phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Quỹ Đền ơn đáp nghĩa, Quỹ Vì người nghèo, các tập đoàn, doanh nghiệp, mạnh thường quân. Nhiều tỉnh đã hình thành Quỹ hỗ trợ riêng, huy động cả cộng đồng chung tay từ cán bộ, công chức tự nguyện ủng hộ ngày lương cho đến các doanh nghiệp đóng góp hàng tỷ đồng xây dựng “Mái ấm nghĩa tình”.

Bên cạnh nguồn lực tài chính, Bộ còn hướng dẫn, ban hành quy chuẩn thiết kế mẫu nhà ở nông thôn, phù hợp với điều kiện khí hậu, phong tục, tập quán của từng vùng miền. Ở các tỉnh miền Trung bão lũ, các mẫu nhà tránh lũ, nhà sàn bán kiên cố được khuyến khích áp dụng. Ở miền núi phía Bắc, các mẫu nhà tường gạch, mái lợp tôn chống lạnh, sàn bê tông chắc chắn được ưu tiên thay thế nhà gỗ tạm bợ, vách nứa.

Đặc biệt, công tác kiểm tra, giám sát cũng được Bộ triển khai nghiêm túc. Hệ thống phần mềm quản lý được đưa vào sử dụng, các tỉnh thường xuyên cập nhật tiến độ, minh bạch số liệu. Những vướng mắc từ cơ sở được tháo gỡ kịp thời, đảm bảo nhà được xây đúng đối tượng, đúng thiết kế, bền vững, tránh lãng phí, hình thức.

Ở nhiều địa phương như tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, TP. Đà Nẵng, Quảng Ngãi…, Bộ đã chỉ đạo các Sở chuyên ngành phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở để tránh chồng chéo, phân công rõ người chịu trách nhiệm từng phần việc. Chính sự phối hợp đồng bộ ấy đã rút ngắn thời gian rà soát, bố trí đất ở, hoàn thiện giấy tờ pháp lý - những nút thắt từng khiến việc xóa nhà tạm chậm tiến độ trước đây.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng tích cực phát động phong trào thi đua “Mái ấm nghĩa tình”, coi đây là tiêu chí quan trọng để đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu. Nhiều địa phương gắn xóa nhà tạm với nâng cấp hạ tầng đồng bộ: điện, nước sạch, đường giao thông, công trình vệ sinh, tạo thành chuỗi giá trị, mang lại sinh kế bền vững, nâng chất lượng cuộc sống.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang cùng các địa phương tiếp tục nghiên cứu cơ chế khuyến khích xây dựng mô hình nhà ở sinh thái, tiết kiệm năng lượng, tận dụng vật liệu xanh vừa giảm chi phí, vừa thích ứng biến đổi khí hậu, phù hợp mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 và tầm nhìn 2050.

Với vai trò dẫn dắt mạnh mẽ, chủ động kết nối các nguồn lực xã hội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường không chỉ dừng lại ở những căn nhà vững chãi, mà còn góp phần dựng xây những vùng quê an toàn, bền vững, thấm đẫm tình người, tình đồng bào.

Gắn xóa nhà tạm với phát triển nông thôn bền vững

Xóa nhà tạm, nhà dột nát không chỉ dừng lại ở việc xây thêm bốn bức tường kiên cố, mà còn là bước khởi đầu để định hình một chương trình phát triển nông thôn bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo đa chiều, rút ngắn khoảng cách vùng miền.

Ngay từ giai đoạn đầu triển khai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xác định rõ: mỗi mái nhà mới chỉ thực sự bền vững khi gắn liền với điều kiện sống an toàn, cơ sở hạ tầng thiết yếu và sinh kế ổn định cho người dân. Chính vì vậy, công tác xóa nhà tạm luôn được lồng ghép chặt chẽ với Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, giảm nghèo bền vững và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại nhiều xã vùng cao Tây Bắc, như các tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai,.. khi triển khai xóa nhà tạm, chính quyền không chỉ dựng nhà kiên cố mà còn mở đường giao thông nông thôn, kéo điện về thôn bản, lắp đặt hệ thống nước sạch, hỗ trợ chuồng trại chăn nuôi hoặc mô hình vườn - ao - chuồng khép kín. Nhờ vậy, từ mái ấm kiên cố, người dân có điều kiện phát triển sản xuất, giữ đất, giữ rừng, giữ làng.

Ở các tỉnh duyên hải miền Trung như: TP. Đà Nẵng và tỉnh Quảng Ngãi, mô hình nhà tránh lũ kết hợp công trình phụ trợ đã phát huy tác dụng rõ rệt. Mỗi căn nhà không chỉ là nơi ở an toàn, mà còn là điểm tập kết lương thực, tài sản, giúp bà con chủ động ứng phó thiên tai, giảm thiệt hại mùa mưa bão - một phần quan trọng trong chiến lược phát triển nông thôn thích ứng biến đổi khí hậu.

Với các địa phương miền Tây như: TP. Cần Thơ và tỉnh Cà Mau, nơi triều cường, xâm nhập mặn ngày càng phức tạp, các mái nhà mới thường được thiết kế nền cao, lắp đặt bể lọc nước mưa, công trình vệ sinh hợp chuẩn. Cùng với đó, chính quyền và Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai song song các dự án chuyển đổi cây trồng phù hợp, phát triển mô hình tôm - lúa bền vững, giúp người dân vừa an cư, vừa yên tâm canh tác.

Bộ cũng khuyến khích các địa phương lồng ghép tiêu chí “nhà ở kiên cố, hạ tầng đồng bộ” vào tiêu chuẩn xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Những thôn, xã hoàn thành xóa nhà tạm sớm thường cũng là những nơi có tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh, đời sống văn hóa, tinh thần phong phú hơn, môi trường cảnh quan được chỉnh trang xanh - sạch - đẹp.

Song song với đó, nhiều mô hình hợp tác xã nông nghiệp, tổ liên kết sản xuất, câu lạc bộ phụ nữ thoát nghèo được hình thành, tận dụng tốt cơ sở hạ tầng mới để mở rộng tiêu thụ nông sản, đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, homestay, dịch vụ sinh thái gắn với bản sắc văn hóa vùng miền.

Đây chính là minh chứng rõ nét cho cách làm đồng bộ, lâu dài, không chỉ giải quyết trước mắt tình trạng nhà ở tạm bợ, mà còn xây dựng nền tảng phát triển toàn diện: “mái ấm - đường sạch - nước đủ - điện sáng - sinh kế vững - môi trường xanh”.

Trong tương lai, mục tiêu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường là tiếp tục nhân rộng những mô hình này ra toàn quốc, biến mỗi mái nhà khang trang thành hạt nhân lan tỏa sự đổi thay, góp phần giữ chân người dân ở lại quê hương, phát triển kinh tế xanh, xây dựng nông thôn Việt Nam văn minh, giàu đẹp, thích ứng biến đổi khí hậu và không ngừng đổi mới.

Tri ân - Hành động nối dài

Nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), khắp các nẻo đường, xóm làng, hàng nghìn mái nhà mới khang trang được trao tận tay những gia đình thương binh, liệt sĩ, người có công với cách mạng và những hộ dân nghèo khó khăn về nhà ở. Mỗi viên gạch, mái tôn, cánh cửa… đều là lời tri ân cụ thể, thiết thực, không chỉ để nhớ về công lao của thế hệ đi trước, mà còn khẳng định trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong gìn giữ, bù đắp những mất mát, hy sinh.

Tri ân không dừng ở một chiến dịch, một đợt vận động ngắn hạn, mà đã và đang trở thành hành động nối dài, lan tỏa từ từng ngôi nhà kiên cố đến những con đường bê tông, lớp học khang trang, công trình phúc lợi xanh sạch. Ở đó, niềm tin của người dân về một cuộc sống tốt đẹp hơn được vun đắp mỗi ngày.

Trong chặng đường sắp tới, còn hàng chục nghìn mái nhà tạm cần được thay thế, hàng trăm nghìn mảnh đời khó khăn cần được tiếp sức. Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng chính quyền các địa phương, doanh nghiệp, cộng đồng vẫn kiên trì cam kết đồng hành, để những căn nhà không chỉ bền chắc trước gió bão, mà còn là “mái ấm lòng người”, nơi chở che, thắp lên hy vọng vươn lên, phát triển, dựng xây quê hương.

Những địa bàn rộng lớn, như các tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai, Nghệ An, Hà Tĩnh hay TP. Đà Nẵng… sẽ còn tiếp tục được ưu tiên hỗ trợ, bởi ở đó còn biết bao hộ dân vùng sâu, vùng xa, nơi biên giới, vùng bão lũ vẫn đang chật vật với những mái nhà dột nát. Mỗi mái nhà kiên cố hoàn thiện hôm nay là thêm một “pháo đài” an cư vững chắc, giữ đất, giữ rừng, giữ bản làng yên bình.

Tri ân - Hành động nối dài cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm gìn giữ môi trường sống, phát triển nông thôn bền vững. Mỗi căn nhà kiên cố, đạt tiêu chí “3 cứng” đi cùng hạ tầng điện - nước - vệ sinh đồng bộ, giúp người dân yên tâm an cư, chủ động ứng phó thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu đúng như cam kết của Việt Nam hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Ở mỗi vùng quê, những căn nhà mới sẽ còn được thế hệ con cháu tiếp bước gìn giữ và dựng xây. Đó là món quà tri ân không chỉ của riêng ngành Nông nghiệp và Môi trường, mà là nghĩa tình của cả cộng đồng, được chắt chiu từ đồng thuế, đồng góp, những bàn tay lao động ngày công, những viên gạch, bao xi măng gửi từ khắp nơi về.

Tri ân - Hành động nối dài - cũng chính là thông điệp mạnh mẽ nhất mà toàn ngành Nông nghiệp và Môi trường muốn lan tỏa: Không ai bị bỏ lại phía sau. Không còn mái nhà tạm, dột nát. Không còn cảnh mưa gió làm tắt hy vọng. Thay vào đó là những mái ấm vững chãi, những vùng quê an toàn, xanh sạch, ấm tình đồng bào.

Diệp Anh